مکان یابی عملیات مکانیکی آبخیزداری با رویکرد MCDM و روش AHP و ANP (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سقزچی چای استان اردبیل)

مدیریت آبخیزها و توسعه پایدار امروزه نیازمند مناسب ترین و سریع ترین روش تهیه و تلفیق اطلاعات برای مدیریت بهینه و برنامه ریزی هست. یکی از چالش های آبخیزداری در مرحله تهیه طرح و اجرای عملیات اصلاحی و احیایی، انتخاب محل مناسب و صحیح آن است تا حداکثر بهره وری و اثربخشی لازم را داشته باشند که به دلیل هزینه زیاد عملیات مکانیکی و کمبود منابع مالی، انتخاب محل مناسب احداث بندهای اصلاحی مکانیکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین، هدف از این پژوهش مکان یابی عملیات مکانیکی آبخیزداری با رویکرد چند معیاره و با استفاده از روش های پشتیبان تصمیم گیری AHP و ANP و مقایسه دو روش با هم در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی در سطح حوزه آبخیز سقزچی بوده است. معیارها و زیر معیارهای پژوهش ۱۴ متغیر شامل: خاک (عمق و بافت)، اقلیم (نوع اقلیم و میزان بارش)، کاربری اراضی و پوشش سطحی (NDVI)، عوامل هیدرولوژیک و حفاظت خاک (تجمع جریان، میزان رسوب دهی و شماره منحنی)، پستی و بلندی (ارتفاع و شیب) و اقتصادی و اجتماعی (فاصله از روستا، فاصله از منابع قرضه و فاصله از جاده) بوده است. قضاوت های کارشناسی برای وزن دهی، از طریق پرسش نامه و به روش میدانی با جامعه آماری ۲۹ نفر از متخصصان و اساتید دانشگاه جمع آوری شد. نتایج این پژوهش نشان داد، در اولویت بندی مکانی عملیات سنگی ملاتی طبق آزمون همبستگی پیرسون، روشANP در سطح ۹۵ درصد و با شدت ۰/۸۳۹، همبستگی معنی داری با روش AHP دارد و با مقایسه اولویت بندی دو روش با سازه های سنگی ملاتی اجرا شده در حوزه آبخیز سقزچی چای مشخص شد، روش ANP به دلیل شبکه ای بودن و افزایش دامنه تغییرات، با صحت و قدرت تفکیک بیشتری به اولویت بندی پرداخته است.

Keywords:

Spatial evaluation , Prioritization , MCDM , Watershed management , ارزیابی مکانی , اولویت بندی , تصمیم گیری چندمعیاره , مدیریت حوزه آبخیز