بررسی سطح آلایندگی به آرسنیک(As) و نیکل(Ni) ناشی از انتشار گرد و غبار از سنگ شکن های بوکسیت

سابقه و هدف: توسعه صنعتی و فعالیت های انسانی، انتشار آلودگی های محیطی را تشدید می کند. فلزات سنگین که از منابع مختلف مانند فعالیت های صنعتی و کشاورزی وارد محیط می شوند خطرات محیط زیستی جدی بر روی اکوسیستم ایجاد می نمایند. گردوغبارهای محیطی گاهی اوقات طبیعی نبوده و ناشی از فعالیت صنایع می باشند که گردوغبار صنعتی گفته می شود. هدف این پژوهش بررسی اثر انتشار ریزگردهای صنعتی سنگ شکن های بوکسیت کارخانه آلومینای جاجرم، بر سطح آلودگی خاک منطقه به آرسنیک(As) و نیکل(Ni) می باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش ابتدا با توجه به گلباد های تهیه شده از منطقه، به ترتیب جهت بادهای غالب و فرساینده شناسایی و در جهت هریک از این بادها دو ترانسکت بنام های ترانسکت A در جهت باد فرساینده به طول ۳ کیلومتر و ترانسکت B در جهت باد غالب منطقه به طول ۵ کیلومتر در نظر گرفته شد. نمونه برداری از خاک سطحی (در عمق ۲-۰ سانتی متر) بر روی این ترانسکت ها در فواصل منظم از سنگ شکن های بوکسیت، صورت گرفت. در مجموع در راستای ترانسکت های مورد نظر، ۴۶ نمونه خاک برداشت شد و میزان غلظت آرسنیک و نیکل در نمونه ها توسط دستگاه ICP-OES به روش پلاسمای جفت شده القایی تعیین گردید؛ و درنهایت برای تعیین سطح آلودگی، شاخص های زمین انباشت، آلودگی، جامع آلودگی و فاکتور غنی شدگی موردبررسی قرار گرفتند. معنی دار بودن افزایش غلظت آرسنیک و نیکل و نیز هر یک از ضرایب سطح آلودگی در محیط نرم افزار SPSS و با استفاده از روش تجزیه واریانس و آزمون T-Test بررسی شد.یافته ها: شاخص زمین انباشت در جهت باد فرساینده برای آرسنیک، در فاصله ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر از منشا انتشار، آلودگی متوسط تا به شدت آلوده و برای نیکل، از فاصله ۵۰ متر از منبع تا فاصله ۳۵۰ متری، غیر آلوده تا آلودگی متوسط تعیین شد. در جهت باد غالب، برای آرسنیک، در فاصله ۱۵۰ متر و ۲۵۰ تا۴۵۰ متر، آلودگی متوسط تا به شدت آلوده و برای نیکل ، تا ۹۰۰ متر از منبع تولید گردوغبار، غیر آلوده تا آلودگی متوسط را به خود اختصاص دادند.شاخص آلودگی در جهت باد فرساینده، برای آرسنیک و نیکل، تا ۴۵۰ متر از منبع، به ترتیب سطح آلودگی بالا و متوسط و تا انتهای ترانسکت برای آرسنیک و نیکل، متوسط و پایین بود. برای این شاخص در جهت باد غالب، برای آرسنیک، تا ۱۲۰۰ متر از منشا، سطح آلودگی بالا و برای نیکل، تا ۵۰۰ متر از منبع، متوسط و تا انتهای این ترانسکت برای آرسنیک و نیکل، متوسط و پایین تعیین شد. شاخص جامع آلودگی در جهت بادهای فرساینده و باد غالب برای آرسنیک و نیکل به ترتیب، سطح آلودگی بالا و متوسط را نشان داد. فاکتور غنی شدگی در جهت باد فرساینده، برای آرسنیک در فاصله ۳۵۰ و ۴۰۰ متری سنگ شکن بوکسیت، غنی شدگی متوسط و برای نیکل در تمام نقاط، غنی شدگی کم را نشان داد. در جهت باد غالب، فاکتور غنی شدگی برای آرسنیک تا ۲۵۰ متری سنگ شکن بوکسیت، غنی شدگی متوسط و نیکل در تمام نقاط، غنی شدگی کم می باشد. درنهایت تجزیه وتحلیل آماری، نشان دهنده معنی دار بودن غلظت آرسنیک و نیکل و نیز هر یک از ضرایب سطح آلودگی در جهت بادهای غالب و فرساینده، بود.

Keywords:

شاخص زمین انباشت , فاکتور غنی شدگی , سنگ شکن بوکسیت , کارخانه آلومینای جاجرم