تحلیلی انسان شناختی از نکاح «ضیزن» در بافت نزول قرآن کریم

از گزارش های تاریخی چنین برمی آید که «ضیزن» از جمله نکاح های مرسوم در فرهنگ عرب پیش از اسلام بوده است. در این نوع از نکاح، زنان شخص متوفا مانند اموال بازمانده از او توسط یکی از خویشاوندان نزدیکش، در بیشتر موارد پسر یا برادرش، به ارث برده شده و بدون دریافت مهریه به نکاح او درمی­ آمده ­اند. عالمان تفسیر با استناد به برخی روایات معتقدند که شماری از آیات قرآنی ناظر به رسم «ضیزن» نازل شده و این نکاح جاهلی را نقد کرده ­اند. در پژوهش حاضر کوشیده شده با کاربست رویکرد انسان شناسی فرهنگی، زمینه های پیدایش این نوع خاص از نکاح در فرهنگ جاهلی تحلیل شده و دلایل طردشدن آن از فرهنگ قرآنی بازکاوی شود. دستاوردهای پژوهش نشان­ دهنده آن است که علت شکل گیری «ضیزن» در فرهنگ عرب پیش از اسلام نگاه به نکاح به ­مثابه دادوستد اقتصادی و مهریه به­ مثابه بهای خرید زن بوده که به پدر زن پرداخت می شده؛ اما چون در فرهنگ قرآنی، زن به­ عنوان صاحب مهریه و موجودی مستقل و نه مملوک مرد شناخته می شده، این نکاح تحریم شده است.

Keywords:

ازدواج در قرآن , نکاح ضیزن , مهریه , بیع انگاری نکاح , فرهنگ عرب جاهلی , انسان شناسی فرهنگی