بررسی تطبیقی پایگاه اجتماعی و سیاسی گروه ها و احزاب در شکل گیری نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی ایران

نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی ایران دو مقطع تاریخی سرنوشت ساز در ایران معاصر هستند که هر دو به دنبال تحولات سیاسی و اجتماعی بنیادین بودند. در هر دو دوره، گروه ها و احزاب مختلف با پایگاه های اجتماعی و سیاسی متفاوتی ظهور کردند و در روند تحولات نقش آفرینی کردند. پژوهش حاضر در پی بررسی تطبیقی پایگاه اجتماعی و سیاسی گروهها و احزاب در این دو دوره است که با مروری بر تاریخچه نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی آغاز می شود و سپس به تحلیل ساختار اجتماعی و نقش احزاب و گروههای سیاسی در هر دو دوره پرداخته می شود. تاکید ویژهای بر نقش روحانیون، روشنفکران، تجار و بازاریان و قشرهای مختلف اجتماعی در شکل گیری و پیشبرد این دو حرکت انجام شده است . با این توضیح ، مقاله مذکور در صدد پاسخگویی به این سوال است که چه اشتراکی میان ساختار اجتماعی و سیاسی و احزاب نهضت مشروطیت و انقلاب اسلامی وجود دارد؟ برای پاسخگویی به این سوال، فرضیه این نوشتار بدین شرح خواهد بود که »احزاب و طبقات اجتماعی -سیاسی که در شکل گیری نهضت مشروطه نقش داشتند، با ساختار اجتماعی و سیاسی شکل گیری انقلاب اسلامی ایران متفاوت است .« این مقاله با ارائه تحلیلی جامع ، به درک بهتر نقش احزاب و گروه های اجتماعی در تحولات سیاسی ایران کمک می کند و می تواند به عنوان منبعی برای مطالعات تطبیقی در حوزه های جامعه شناسی سیاسی و تاریخ معاصر ایران مورد استفاده قرار گیرد.

Keywords:

نهضت مشروطه , انقلاب اسلامی , پایگاه اجتماعی , ساختارسیاسی , گروه ها و احزاب