زندان، بندیخانه یا ندامتگاه مکان ی است که اشخاص از نظر فیزیکی، محدود و توقیف و معمولا از آزادی های شخصیمحروم می شوند.
زندان ها به طور قراردادی، سازمان هایی هستند که بخشی از نظام دادگستری یک کشور محسوبمی شوند و به منظور اجرای کیفر حبس، به عنوان یک مجازات قانونی که به صورت حکم از سوی دادگاه صادر شده است،به دلیل ارتکاب جرم بکار می روند . به کسی که در
زندان خدمت می کند و وظیفه حفاظت از
زندانیان را بر عهده دارد،زندانبان و به کسانی که در
زندان محبوس هستند زندانی می گویند. گاهی واژه زندانبان به تمام افرادی که در
زندان یاسازمان زندانها کار می کنند گفته می شود.
زندان های بزرگ به بخش هایی تقسیم می شوند که هر بخش، یک بند نامدارد. در
زندان های بزرگ قسمت هایی مانند اندرزگاه، سالن، هواخو ری، سلول انفرادی، و بهداری نیز وجود دارد. سازمانزندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور سازمانی دولتی برای نظارت بر
زندان ها در ایران است که به طور مستقیم زیرنظر رئیس قوه قضائیه فعالیت می کند. از ۱۹ آبان ۱۴۰۰ غلامعلی محمدی با حکم رئیس قوه قضائیه به ریاست اینسازمان منصوب شده است. در تیر ۱۳۵۶ ، قانون تاسیس سازمان اقدامات تامینی و تربیتی در مجلس تصویب شد واساسنامه آن در ۱۳۵۶ / ۱۱ / ۱۵ به تصویب کمیسیون های مربوط در مجلس سنا و مجلس شورای ملی رسید. بدین ترتیب،«سازمان اقدامات تامینی و تربیتی» به عنوان سازمانی مستقل در وزارت دادگستری تشکیل شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، با تصویب شورای انقلاب، امور زندانها بر عهده وزارت دادگستری گذاشته شد و سازمان اقدامات تامینی و تربیتی منحلشد. پس از تشکیل شور ا یعال ی قضایی، با تصویب شورای انقلاب در اردیبهشت ۱۳۵۹ ، مسئولیت اداره
زندان ها به شورایسرپرستی زندانها زیر نظر دادستان کل کشور سپرده شد. این شورا مرکب از سه نفر به انتخاب شورا یعالی قضایی بود.بدین ترتیب امور
زندان ها از قوه مجریه به قوه قضائیه منتقل شد. با تصویب مجلس در بهمن ماه ۱۳۶۴ ، شورای سرپرستیزندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور به «سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور» تبدیل شد. در این مقاله به تحلیلی بر آیین نامه سازمان
زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب ۲۸ / ۰۲ / ۱۴۰۰ می پردازیم.