تحلیل گفتمان انتقادی مکتب داستان نویسی جنوب (تنگسیر، سووشون، اهل غرق)

نویسندگانی که در یک اقلیم مشترک زندگی می کنند؛ در آفرینش هنری خود، علاوه بر جهان بینی و سبک شخصی، از شرایط اقلیمی، اجتماعی و سیاسی آن منطقه نیز تاثیر می پذیرند و مکتب منطقه ای و اقلیمی را پدید می آورند. یکی از این مکتب ها، مکتب داستان نویسی جنوب است که در ادبیات داستانی ایران جایگاه ویژه ای دارد. متون، از جمله متون ادبی، در تعامل با تاریخ، حامل فحوای سیاسی- اجتماعی می شوند و جایگاه حضور گفتمان های مختلف می گردند.تاثیر شرایط سیاسی، تاریخی و اقلیمی بر ادبیات جنوب، به ویژه از کودتای ۱۳۳۲ تا دو دهه پس از انقلاب، همانندی های بسیاری از نظر محتوا و ساختار در آثار داستان نویسان بزرگ این اقلیم به وجود آورده است. در این پژوهش با انتخاب سه اثر شاخص مکتب جنوب یعنی رمان های « تنگسیر» از صادق چوبک، «سووشون» از سیمین دانشور، و « اهل غرق» از منیرو روانی پور نشان داده ایم که چگونه آثار برگزیده این مکتب، متاثر از گفتمان های موجود و ساختار اجتماعی مولد این گفتمان ها، تولید شده اند. نویسندگان مذکور در آثار خود نسبت به دیگر آثار این مکتب به گونه ای ملموس تر به بازسازی فضای استعمار و استبداد زده و ایجاد گفتمان های غالب پسااستعماری و استبدادستیزی در یک برهه تاریخی یعنی از زمان حضور استعمار انگلیس در اواخر عهد قاجار تا کودتای ۱۳۳۲ پرداخته اند. گفتمان های غالب این مکتب در مسیر متضاد با گفتمان حاکم یعنی استعمار و استبداد است. این گفتمان ها خود را بر ساختار واژگانی، نحوی و بلاغی کلام تحمیل کرده اند. نهایتا می توان این متون را متاثر از گفتمان غالبی دانست که تولید آنها را اقتضا می کرده است.

Keywords:

استعمار , اهل غرق , تحلیل گفتمان انتقادی , تنگسیر , سووشون , مکتب داستاننویسی جنوب