مدیریت یکپارچه خاک و آب در مقیاس مزرعه در زیر حوضه هنام (قسمت دوم: بسته های مدیریتی واحدهای همگن خاک و آب)

در قسمت اول مقاله با تعیین ۵۳ واحد همگن مدیریتی خاک و آب در زیر حوضه هنام، بررسی رفتار فعلی بهره­برداران و در نهایت تحلیل شکاف عملکرد آن­ها، زمینه شناخت چند بعدی وضعیت مدیریت خاک و آب اراضی کشاورزی فراهم شد و مشخص گردید که کارایی مصرف آب و کود در منطقه پایین است. بر­این اساس، بسته­های مدیریت خاک و آب شامل مدیریت حاصلخیزی خاک، مدیریت آبیاری و جلوگیری از تخریب اراضی، برای هر واحد همگن تهیه شد. چگونگی تهیه و مراحل صحت­سنجی بسته­های مدیریتی موضوع این مقاله می­باشد. برای این منظور، مرکز جهاد کشاورزی علی­آباد لرستان به عنوان سکوی نوآوری و انتقال دانش و فناوری در نظر گرفته شد. سپس، با همکاری کارشناسان ملی، استانی و مروجان، یک نمایشگاه فناوری شامل مدیریت مصرف بهینه کودهای شیمیائی، آلی و زیستی و روش­های آبیاری، برگزار شد تا نتایج تحقیقات در مزارع کشاورزان، آزمون شود. این فناوری­ها با مشارکت محققین، مروجین و بخش اجرا در دو تیمار عرف کشاورز و تیمار تحقیقاتی در تناوب چغندر–گندم در مزارع داوطلبین اعمال شد. نتایج طرح­های آزمایشی نشان داد که میانگین تولید محصول گندم از ۵ به ۵/۷ تن در هکتار و کارایی مصرف آب به میزان ۱۳% افزایش یافت. نتایج بدست آمده در روز مزرعه که مصادف با زمان برداشت گندم بود، برای دیگر کشاورزان به نمایش گذاشته شد. با اثبات کارامدی نتایج در مزارع کشاورزان، بسته­های مدیریت خاک و آب منطقه تهیه شد. با وجود برگزاری کارگاه برای بهره­برداران، نتایج آن به دیگران تعمیم نیافت. بررسی­ها نشان داد که تعمیم­پذیری افقی[۱] بسته­های مدیریت خاک و آب در واحدهای همگن مدیریتی زیرحوضه و افزایش متوسط تولید با رعایت اصول پایداری، به سه شکاف عملکرد، شکاف تحقیق و توسعه و شکاف زنجیره تولید وابسته است. از این رو، شرایط اساسی کاهش شکاف عملکرد در منطقه شامل آگاهی و انگیزه­مند شدن بهره­بردار، توانمندی انجام توصیه­ها و فراهم بودن امکانات است؛ بنابراین، انجام پایلوت­های یکساله در عمل اثربخش نبوده و بایستی تداوم چندساله داشته باشد. در ادامه، ظرفیت­سازی کارشناسان مروج آن منطقه و آشنایی آن­ها با مراحل مختلف تهیه واحدها، توصیه­ها و دستورالعمل­ها انجام شد و کلیه اطلاعات در قالب رقومی و چاپی به جهاد کشاورزی علی­آباد منتقل گردید. انتظار می­رود با برپایی مزارع نمایشی بلندمدت و تامین کودها و سایر نهاده­ها با همکاری بخش­های دولتی و خصوصی، انتقال توصیه­ها­ به دیگر بهره­برداران و تصمیم­گیران زیرحوضه تسهیل شود. [۱] - Out-scaling

Keywords:

ظرفیت سازی جامعه محلی , اقدامات جمعی , تعمیم پذیری , سکوی نوآوری , تحقیق تقاضامحور