بررسی و تحلیل آموزه های اخلاقی در داستان های عاشقانه شاهنامه

زمینه: شعر فارسی در حوزه مسائل عاشقانه، بسیار غنی است. شاعران بسیاری به بن­مایه­های عاشقانه و بازنمایی روابط میان دو شخصیت عاشق و معشوق پرداخته­اند که در این بین می­توان از داستان­های شاهنامه نظیر زال و رودابه، بیژن و منیژه، سیاوش و سودابه یاد کرد. این تحقیق که با استناد به منابع کتابخانه­ای و روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده، با هدف بازنمایی رویکردهای اخلاقی شاعر در حین پرداختن به موضوعات دیگر بوده است تا نشان داده شود که نگاه تک­بعدی و نام­گذاری تک­وجهی آثار برجسته­ای چون شاهنامه، چندان مقبول و قابل استناد نیست و باید در این امر تجدیدنظر کرد. همچنین، اخلاق پدیده­ای غالب و جریانی سیال در شاهنامه است و این امر، نشان از ذهنیت اخلاق­گرای فردوسی دارد.         نتیجه­گیری: در داستان زال و رودابه، شرم و در داستان بیژن و منیژه، روحیه انسان­دوستی و در داستان سیاوش و سودابه، تن ندادن به خواسته­های نامشروع دیگران از جمله آموزه­های اخلاقی اصلی بوده است. همچنین، سیاوش را می­توان به عنوان الگوی اخلاقی و سودابه را به عنوان شخصیتی اخلاق­ستیز، به شمار آورد. مهم­ترین آموزه­های اخلاقی در این داستان­ها عبارت است از: «نوع­دوستی و اولویت منافع گروهی بر خواست شخصی»، «شرم و حیا»، «پرهیز از آزار دیگران»، «پرهیز از دغل­کاری و هوس­بازی»، «اولویت فرهنگ گفتگو بر جنگ­افروزی». در یک نگاه کلی، فردوسی در اثنای این سه داستان، از اخلاق و کارکرد آن در زندگی بشری سخن گفته و مخاطبان را به اخلاق­گرایی و معرفت­گرایی سوق داده است.

Keywords:

Ferdowsi , Shahnameh , Akhlaq , Zal and Rudabah , Bijan and Manijeh , Siavash and Sudabah , فردوسی , شاهنامه , اخلاق , زال و رودابه , بیژن و منیژه , سیاوش و سودابه.