بررسی فون و زیستگاه های لاروی کولیسیده در شهرستان شوشتر، جنوب غربی ایران

سابقه و هدف: پشه های کولیسیده از نظر انتقال بیماری هایی مانند مالاریا و بیماری های آربوویروسی مثل آنسفالیت ژاپنی، ویروس زیکا، چیکونگونیا، تب دنگی، تب زرد، تب نیل غربی اهمیت دارند. عوامل مختلفی مانند عوامل فیزیکی- شیمیایی، شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی و فعالیت های انسانی بر فراوانی و پراکندگی گونه های مختلف پشه تاثیر می گذارند. ویژگی های زیستگاه های لاروی از عوامل موثر بر جمعیت، تنوع و تعیین مکان های تولید مثل ترجیحی گونه ها می باشد. لذا بررسی تنوع گونه ای کولیسیده و زیستگاه های لاروی آن ها در شهرستان شوشتر، استان خوزستان(جنوب غربی ایران)، مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: این مطالعه مقطعی در شهرستان شوشتر از بخش های مرکزی، میان آب و شعیبیه، در سال ۱۴۰۰ انجام شد. لاروها با استفاده از روش ملاقه زنی از لانه های لاروی در مناطق نمونه گیری شامل نورمحمدی، کنارپیر، ساحلی، ابوگروا و پیردالو در دو فصل بهار و تابستان، جمع آوری و در محلول لاکتوفنل نگهداری شدند. سپس از نمونه ها با استفاده از لیکیدوفور لام میکروسکوپی تهیه گردید که با کلیدهای تشخیصی معتبر شناسایی شدند. مشخصات لانه های لاروی مانند نوع زیستگاه، وضعیت آب، پوشش گیاهی، نوع بستر، کیفیت آب و وضعیت نور نیز ثبت شد. برای آنالیز داده ها و تعیین ارتباط بین فراوانی و ویژگی های زیستگاه های لاروی، از نرم افزار SPSS نسخه۱۶ و آزمون آماری کای اسکوئر استفاده شد. متغیرهای کیفی نیز به صورت تعداد (درصد) گزارش شد. نقشه های فراوانی و پراکندگی نمونه ها با استفاده از نرم افزار Arc GIS نسخه ۱۰/۵ تهیه گردید. یافته ها: در این مطالعه در مجموع ۵۲۷ لارو شناسایی شد که شامل پنج گونه آنوفل استفنسی، کولکس پوسیلوس، کولکس سینایتیکوس، کولکس تیلری و کولکس پرگزیگوس بود. آنوفل استفنسی با کم ترین فراوانی(۸/۴۸ درصد) فقط از منطقه ساحلی گزارش شد. این گونه از زیستگاه های موقت، ساکن، بدون پوشش گیاهی، بستر گل و لای، آب کدر، آفتابی و طبیعی جمع آوری شد. کولکس تیلری، یکی از ناقلین مهم بیماری های آربوویروسی در زیستگاه های موقت و طبیعی، آب های ساکن و بدون پوشش گیاهی، آب های کدر و آفتابی مشاهده گردید. در پیردالو و ابوگروا فقط کولکس پوسیلوس مشاهده شد. با بررسی زیستگاه های لاروی کولیسیده ها در شهرستان شوشتر، کولکس پوسیلوس به عنوان فراوان ترین گونه صید شده، از زیستگاه موقت (۸۲/۷ درصد)، آب های ساکن (۷۳/۶ درصد)، بستر گل ولای (۱۰۰ درصد)، آب های کدر (۷۸/۶ درصد)، طبیعی (۹۵ درصد) و آفتابی (۸۲/۷ درصد) بود. هم چنین فراوانی لاروهای صید شده در زیستگاه های موقت، در آب های ساکن، در نواحی دارای پوشش گیاهی و نیز در زیستگاه های دارای بسترگل ولای، آب های کدر و نواحی آفتابی بیش تر بود که این تفاوت ها از نظر آماری معنی دار بودند (۰/۰۰۰۱>P). استنتاج: در این مطالعه کولکس پوسیلوس فراوان ترین گونه جمع آوری شده بود، در حالی که آنوفل استفنسی کم ترین فراوانی را در بین نمونه های صید شده داشت. بین فراوانی این گونه و نوع زیستگاه، جریان آب، پوشش گیاهی، کیفیت آب و وضعیت نور اختلاف معنی داری مشاهده گردید. با انجام مطالعات جامع تر در این زمینه و به ویژه در خصوص نقش احتمالی گونه های مختلف کولیسیده، می توان به رفع معضلات بهداشتی و پزشکی انسان و دامپزشکی در آینده کمک کرد.

Keywords:

Culicidae , Larval habitat , Culex , Khuzestan , Iran , کولیسیده , زیستگاه لاروی , کولکس , خوزستان , ایران