سنجش تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیل با استفاده از شاخص های ترکیبی (مورد مطالعه: شهر خرم آباد)

عملیاتی کردن مفهوم تاب آوری در برابر بلایای شهری نقطه عطفی به منظور درک ویژگی هایی است که به تاب آوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و تعاملات مورد نیاز برای ساخت و حفظ آن کمک می کند. درحالی که سنجش تاب آوری در برابر بلایای شهری اخیرا توجه زیادی را به خود جلب کرده، تاکنون رویکرد بهینه ای برای عملیاتی کردن این مفهوم به وجود نیامده است. بنابراین نیاز به انجام مطالعات تجربی بیشتری وجود دارد که چه چیزی تاب­آوری در برابر بلایا را تشکیل می­دهد و نحوه سنجش آن چگونه است. شهر خرم­آباد به دلیل قرار گرفتن در معرض رواناب­های سطحی جاری شده از کوه­های اطراف، آب گرفتگی ها، طغیان رودخانه­هایی که از مرکز شهر می­گذرند و ویژگی ذاتی مکان قرارگیری در دره­ای منحصربه­فرد، مستعد ریسک­های زیادی است. محققان پیش بینی می کنند که رویدادهای مرتبط با آب وهوا در آینده به دلیل تغییرات آب و هوایی، فراوانی و شدت آنها را افزایش می دهد. عواقب این رویدادها ( یعنی خسارات به زیرساخت ها و اموال ) و همچنین صدمات شخصی و تلفات جانی، احتمالا افزایش خواهد یافت. در این پژوهش، سنجش تاب آوری بر ویژگی ها و ظرفیت­های ذاتی شهر خرم­آباد در زمینه وقوع سیلاب های ناگهانی از آب های سطحی یا ناشی از طغیان رودخانه ها متمرکز است. رویکرد اندازه گیری مبتنی بر ایجاد یک شاخص ترکیبی بر اساس شش بعد اجتماعی، اقتصادی، نهادی، زیرساختی، سرمایه اجتماعی و محیطی تاب آوری جامعه در برابر سیل است. این پژوهش با توسعه یک روش تصمیم­گیری چندمعیاره ترکیبی انجام گرفته است؛ مدل ترکیبی DANP برای اولویت­بندی شاخص­های انتخابی و مدل TOPSIS به منظور رتبه­بندی نواحی شهری خرم­آباد بر اساس سطوح تاب­آوری آنها استفاده شده است. بیشتر داده های ارائه شده برای شاخص ها عمدتا از مرکز آمار ایران به عنوان مرجع منحصربه فرد آمار رسمی کشور به دست آمده است. سایر داده های موردنیاز از منابع اطلاعاتی در دسترس عموم شهرداری خرم­آباد، سازمان مدیریت و پیشگیری از بلایای طبیعی، نوسازی و تجهیز مدارس ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران بازیابی شده است. نتایج نشان می دهد که ناحیه ۲۳ تاب آورترین ناحیه در شهر خرم­آباد است، درحالی که نواحی ۱، ۴، ۷، ۱۳ و ۱۷ دارای کمترین سطح تاب آوری هستند. چنین ارزیابی هایی مبتنی بر مکان فرصت و ابزاری برای ردیابی عملکرد جامعه در طول زمان را در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهند تا تفکر تاب آوری را در توسعه شهری و برنامه ریزی شهری تاب آور ادغام نمایند.

Keywords:

تاب آوری سیل شهری , شاخص ترکیبی , DANP , TOPSIS , خرم آباد