رتوریک جابجایی و مفصل بندی در گلستان سعدی

در هر متنی دو سطح از ابهام ترجمه و نسبت وجود دارد که مبنای تبیین رتوریک آن متن­ از منظرهای مختلف متن­ کاوی اعم از فرمالیستی و گفتمانی است. در اغلب متن ­های کلاسیک سطوح مذکور ابهام، کم وبیش توامان وجود دارند؛ اما در برخی از متن­ها، یک سطح بر دیگری چربیده است. گلستان سعدی از جمله متن­هایی است که اساس رتوریک آن بر پایه ابهام نسبت و انواع جابه جایی و مفصل­ بندی سامان یافته است. در این نوشتار، رتوریک گلستان یا مواجهه مولف-راوی با شنونده/ خواننده برمبنای ابهام­ نسبت برسازنده آن متن در قالب انواع جابه جایی و مفصل­ بندی زبانی روایی دلالت ­یابی، طبقه ­بندی و تفسیر شده است. مبنای تحلیل، مفاهیم و اصطلاحات چند حوزه ارتباط­ شناختی همچون معناشناسی، بلاغت، روایت­ شناسی و گفتمان­ کاوی است. نتیجه نشان می­ دهد که بنا به وجه غالب ابهام نسبت در گلستان، مولف- راوی متن از چهار شکل دلالت ­ورزی توسیع/ شناورسازی، پیش ­اطلاع­ رسانی، پیوند/ التقاط و تکرار/ انباشت جهت تبادل معنا یا انتقال «پیام_نیرو» بهره برده است که برخی از این موارد ضمن ایجاد تنوع حاوی نوع گشودگی و چندصدایی بوده؛ بر همین اساس، توجه شنونده/ خوانندگان را به خود جلب کرده است. در مواردی هم وجه هدایت/ بازدارندگی متن، شنونده/ خواننده را زیر چتر حمایت یاکنترل مولف-راوی مهار کرده است. البته همنشینی همه موارد، ضمن جهت­ دهی به شنونده/خوانندگان، در اغلب موارد آنها را به صحنی گشوده از برساخت واقعیت سوق داده است و استنباط آنان را در مواجهه با موضوع بازنمایی محدود نکرده است.

Keywords:

گلستان سعدی , رتوریک گلستان , جابه جایی , مفصل بندی , پیام نیرو