تحلیل انتقادی گفتمان ایدئولوژیک طبقاتی در شاهنامه بر مبنای آرای میشل فوکو (مورد مطالعه: داستان انوشیروان و کفش گر)

جستار حاضر به منظور بررسی روابط ایدئولوژی و قدرت، گفتمان طبقاتی (کاست) در داستان انوشیروان و کفشگر را بر مبنای آرای میشل فوکو در چارچوب نظریه تاریخ گرایی نوین مورد مطالعه قرار داده است. این مقاله با هدف بررسی نظام طبقاتی در داستان مذکور، می کوشد به لایه های پنهان متن دست یابد و نقش ایدئولوژی مزدیسنا را در عادی سازی این نظام در عصر انوشیروان مورد واکاوی قرار دهد. برای دستیابی به این هدف، تحقیق پیش رو حول محور دو پرسش اصلی سازمان یافته است: ۱. آیا گفتمان کاست در عصر انوشیروان، تابعی از اوضاع سیاسی- اجتماعی پیرامون آن بوده است؟ ۲. دیدگاه های ایدئولوژیکی انوشیروان درباره قدرت چگونه در متن داستان آشکار شده است؟ این مطالعه به روش کتابخانه ای، با رویکرد توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر پژوهش کیفی انجام شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که گفتمان کاست با پشتوانه مذهب، به مثابه یک نهاد ایدئولوژیک، کنشگرانی چون انوشیروان را بر جامعه مسلط ساخته و فرودستان را به وسیله ایجاد آگاهی کاذب در آنها، به پذیرش وضع موجود متقاعد کرده است. بدین ترتیب طی یک فرایند ایدئولوژیک، گفتمان کاست با تولید و بازتولید ایدئولوژی غالب، به ابزار صاحبان قدرت برای سرکوب «سوژه» هایی چون کفشگر مبدل می شود.

Keywords:

ایدئولوژی , فردوسی , گفتمان , میشل فوکو , نظام طبقاتی