«در پرده گویی» حافظ (پژوهشی در شگردهای بیانی پوشیده گویی حافظ)

با توجه به شرایط اجتماعی عصر حافظ، این شاعر توانا برای در امان ماندن از عواقب وخیم انتقادات گزنده خود، به شگردهایی هنرمندانه جهت بیان غیرمستقیم انتقادات خود دست یازیده است. یکی از دستاویزهای وی در حوزه بلاغت، بهره گیری از ترفندهای علم بیان بوده است. در این قلمرو، از فنونی از قبیل تشبیه مضمر، استعاره، کنایه از نوع تعریض، کنایه از موصوف، نمادپردازی و نوعی اسناد هنری ناشناخته، بهره جسته و در دو شاخه دیگر بلاغت، یعنی معانی و بدیع نیز شگردهای هنرمندانه دیگری به کار برده است. این مقاله می کوشد با تکیه بر غزلیات وی، به ویژه اشعار انتقادی اش، این شگردهای خلاقانه را فقط در حوزه علم بیان بررسی کند. با این هدف، نویسندگان ابتدا ضمن اشاره به روش های پوشیده گویی حافظ در حیطه علوم بلاغی، به بررسی شگردهای بیان غیرمستقیم وی در حوزه علم بیان اقدام کرده، در هر مورد با ارائه نمونه هایی به این نتیجه رسیده اند که حافظ در اغلب غزلیاتش، به ویژه اشعار انتقادی، از این روش سخن پردازی بهره جسته است.

Keywords:

Hafiz , implicit , Rhetoric , eloquence , simile , metaphor and irony