آراء و نظریات فکری و اجتماعی بیرونی از دو منظر قابل تامل است اولا: وی به میراث و هویت تمدن اسلامی تعلق دارد.ثانیا روش پژوهشی وی تجربی وعلمی است . بنابراین وی دانشمندی اسلامی است ، نه فیلسوف اسلامی . بر این اساس نقطه عزیمت اندیشه او الگوها و قوانین طبیعی هستند، یعنی از جامعه طبیعی به جامعه مدنی ؛ در نهایت الگوی مدینه فاضله وی از سنخ جامعه دینی است . به عبارت دیگر از منظر وی ماهیت زندگی انسانی عقلانی و ارادی است وانگیزش و کنش جامعه انسانی در قوس صعودی خود از حب و بغض به رجا و خوف و در نهایت به سوی رضا و تسلیم به تکامل میرسد و در پرتو آن حکومت فاضله معطوف به عقل وحیانی در برابر حکومت فاسقه معطوف به جهل محقق می گردد .هدف اصلی در این پژوهش شناخت آرا اندیشه های فکری و اجتماعی
ابوریحان بیرونی و بررسی علل جدایی دو ملت ایران و هند می باشد، روش پژوهش در این تحقیق اسنادی و بر اساس منابع موجود بوده است ، نتایج نشان داده است که نقطه عزیمت اندیشه وی مدلها، الگوها و قوانین طبیعی هستند، یعنی از جامعه طبیعی به جامعه مدنی می رسد و در نهایت الگوی مدینه فاضله وی جامعه دینی است . بیرونی به دلیل روحیه علمی و تئوری پردازی ، در ورای زمان حرکت می کرد.