بررسی اختلاف خوانش حمزه در «عبد الطاغوت»

مطالعه قرائت قاریان در ماده «عبد» در آیه ۶۰ سوره مائده، نشان از اختلاف قرائت و تقابل در خوانش این واژه، میان قاریان است. در قرائت عبارت «عبد الطاغوت» فقط حمزه قرائت «عبد» را ثبت کرده است، در حالی که دیگر روایت های مشهور «عبد» را مناسب دیده اند. این اختلاف خوانش در اثر اختلاف معنایی براساس نقش کلمه، به وجود آمده است. حمزه این واژه را اسم مفردی که معنای کثرت دارد در نظر گرفته، در حالی که بقیه قاریان، آن را معطوف به «لعنه الله» می دانند. نوشتار حاضر به منظور بررسی تفاوت دیدگاه حمزه با دیگر قاریان سبعه، در قرائت یک واژه و اثبات اجتهادی یا اکتشافی بودن قرائت حمزه نسبت به دیگر قاریان مشهور، ماده «عبد» را در لغت، آثار علم قرائت، قرائت و تفاسیر به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. نتیجه حاصل از پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی نشان می دهد: تحلیل اختلاف قرائت در آیات مشابه می تواند این نظریه را تقویت کند که در میان قاریان هفتگانه، حمزه در قرائت خود اختیاراتی اتخاذ می کرده است که برخی از این اختیارات منطبق بر اصول و ضوابطی خاص بوده است و اغلب این شیوه اجتهادی خاص حمزه بوده است. در نتیجه تحلیل قرائت «عبد» در گزارش های ابن مسعود و اعمش -به عنوان اساتید حمزه- در مقایسه با دیگر قاریان نشان می دهد: قرائت حمزه در کوفه در تقابل با قرائت های دیگر است. هم چنین بررسی اختلاف قرائت در این آیه با توجه به نقش معطوف و معطوف علیه، اهمیت تشخیص معطوف علیه در خوانش آیات و در نتیجه تفسیر و ترجمه آیات را در پی دارد.

Keywords:

اختلاف قرائت , عبد الطاغوت , تحلیل قرائات , قرائت کوفه , شاخص قرائت , قرائت حمزه