روانشناسی اسلامی در ایران: گذشته، حال و آینده

«روانشناسی اسلامی» علم مطالعه «نفس» و کارکردهای آن است تا با کشف یا تولید قانونمندی های حاکم بر آن، به تامین سلامت روانی و ایجاد زندگی خوب در راستای هدف متعالی بپردازد که خدای متعالی برای انسان رقم زده است. این موضوع در کشور اسلامی ایران بیش از سه دهه است که محل توجه اندیشمندان دینی، دغدغه مندان فرهنگی، و برخی از نهادهای علمی قرار گرفته است. در مقاله حاضر مولفان با بررسی مروری در میان آثار تاریخی و پژوهش های کنونی در پی آن بوده اند که بررسی روندشناسانه ای در گذشته، حال، و آینده روانشناسی اسلامی در ایران داشته باشند. بدین منظور ابتدا تاریخچه روانشناسی اسلامی در ایران در دو محور «پیشگامان» و «جریانهای قرن حاضر» بررسی شده، سپس آثار و نهادهای علمی فعال در روانشناسی اسلامی معرفی شده، و در نهایت از محدودیتها و چشم انداز آینده روانشناسی اسلامی در ایران بحث کرده اند. یافته های پژوهش نشان داد که در کنار آثار دانشمندان بنام اسلامی، همچون فارابی، ابن سینا، زکریای قزوینی، سهل بلخی، ربان طبری، در کتب علمای نامدار شیعه همچون کلینی، صدوق، سید بن طاووس، و سید رضی نیز آثار روانشناختی قابل ردیابی است؛ و در آثار دانشمندان قرن ۷ تا ۱۳ هجری همچون سهروردی، نصیرالدین طوسی، ملاصدرا، فیض کاشانی، و ملا احمد نراقی به ایده های روانشناختی پرداخته شده است. روند روانشناسی اسلامی در قرن حاضر نیز از چهار مرحله دوره تمهید، دوره پالایش و موج اول تاسیس، دوره مقایسه، و دوره موج دوم تاسیس عبور کرده است. آثار روانشناسی اسلامی در دهه های حاضر نیز در قالب «کتب»، «مجلات»، «همایشها»، و «برنامه های آموزشی» نمود یافته است. تا به حال، حدود ۹۰ جلد کتاب، ۱۳ مجله علمی، ۱۴ همایش ملی و بین المللی، صدها پایاننامه در مقطع ارشد و دکتری، ده ها کرسی علمی ترویجی، تدوین و ارائه شده و ۱۰ رشته رسمی دانشگاهی شکل گرفته و نهادهای علمی روانشناسی اسلامی در قالب «مراکز آموزشی پژوهشی» (۱۱ مرکز)، «انجمن های علمی» (۳ تشکل)، و «مراکز خدمات روانشناختی» (۶ مرکز) در حال فعالیت هستند.

روانشناسی اسلامی در ایران: گذشته، حال و آینده Keywords:

روانشناسی اسلامی , ایران , مبانی , تاریخچه , مراحل , آثار , نهادها , محدودیتها