انتخاب مناسب ترین گونه های درختی و درختچه ای برای غنی سازی جنگل های زاگرس شمالی با استفاده از تکنیک های AHP و TOPSIS (بررسی موردی: پردانان پیرانشهر)
Publish place: Ecology of Iranian Forests، Vol: 12، Issue: 2
Publish Year: 1403
Type: Journal paper
Language: Persian
View: 95
This Paper With 15 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
Export:
Document National Code:
JR_IFEJ-12-2_006
Index date: 3 November 2024
انتخاب مناسب ترین گونه های درختی و درختچه ای برای غنی سازی جنگل های زاگرس شمالی با استفاده از تکنیک های AHP و TOPSIS (بررسی موردی: پردانان پیرانشهر) abstract
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: با توجه به درگیر شدن قسمت بزرگی از جنگلهای زاگرس شمالی با عوامل انسانی و غیر انسانی بخش زیادی از جنگلهای این منطقه از بین رفته و در خطر نابودی قرار گرفته است. از اینرو، طرحهای جنگلکاری دارای اهمیت زیستمحیطی فزایندهای بوده و حتی غنیسازی جنگلهای موجود یکی از راهکارهای مقابله با فرایند تخریب کمی و کیفی بهشمار میرود. جنگلکاری یکی از روشهای بازسازی اراضی تخریب شده بوده و اقدامی برای حفاظت از خاک، آب، مبارزه با بیابانزایی، تهیه چوب و افزایش ذخیره کربن و نیتروژن شناخته شده است. از جمله عوامل موثر در موفقیت طرحهای جنگلکاری و غنیسازی جنگل، انتخاب گونه درختی/ درختچهای مناسب با شرایط اکولوژیکی منطقه است. تحقیق حاضر با هدف غنیسازی جنگلهای زاگرس شمالی در منطقه پردانان پیرانشهر و بازسازی مناطق تخریب شده (لکههای خالی) آن از طریق مشخص نمودن مناسبترین گونههای درختی/ درختچهای جنگلی انجام شد.
مواد و روش ها: در این پژوهش ابتدا با استفاده از تصاویر ماهوارهای مربوط به سال ۲۰۲۲ شرکت ESRI و Google کلیه لکههای تخریب شده، روشنهها و نقاط خالی از گونههای درختی و درختچهای بهعنوان لکه تخریب شده شناسایی و استخراج شدند. سپس بهمنظور تهیه واحدهای همگن منطقه مورد بررسی در اراضی جنگلی پردانان پیرانشهر (شمال غربی ایران، نقطه آغازین جنگلهای زاگرس) لایههای توپوگرافی منطقه شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا و نقشههای خاکشناسی، زمینشناسی و نقشه بومسازگانهای خرد ترکیب شدند و نقشه یگان زیست محیطی (واحدهای همگن) منطقه مورد بررسی تهیه شد. از هر یک از یگانهای زیستمحیطی تشکیل شده با توجه به وجود لکههای استخراجی تخریب شده، روشنهها و نقاط خالی از گونههای گیاهی درختی سه نمونه خاک یک کیلوگرمی از عمق ۳۰-۰ سانتیمتری تهیه شد. نمونههای خاک به آزمایشگاه منتقل شده و پس از عبور از الک دو میلیمتری خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، بافت، رطوبت، آهک، نیتروژن، کربن آلی، فسفر و پتاسیم، کلسیم، منیزیوم و عاملهای جرم مخصوص ظاهری و حقیقی مورد اندازهگیری قرار گرفتند. سپس بهمنظور گروهبندی منطقه بر اساس ویژگیهای خاکشناسی نتایج نمونههای خاک در نرمافزار SPSS با ترسیم نمودار دندروگرام پارامترهای استخراج شده با روش K-Means Cluster مورد بررسی قرار گرفت و پارامترهای استخراج شده پس از گروهبندی به گروههای مختلف و تعیین پارامترهای محدود کننده منطقه مورد بررسی به سه رویشگاه خوب و متوسط و ضعیف تقسیم شد. در مرحله بعد بهمنظور انتخاب بهترین گونهها با مرور منابع پژوهشهای انجام شده در حوزه جنگلهای زاگرس لیست ۲۹ گونه از مهمترین و بهترین گونهها تهیه و بهعنوان گزینههای نهایی تحویل پرسششوندهها که شامل اساتید دانشگاه و متخصصین جنگلکاری در کشور بودند، شد تا مناسبترین گونهها بر اساس معیارهای مورد بررسی و ویژگیهای خاکشناسی منطقه انتخاب شوند. در نهایت با استفاده از نظرات پرسششوندگان (اساتید دانشگاهها و متخصصین جنگلکاری در عرصههای جنگلی کشور) و روش AHP، معیارهای تصمیمگیری (شامل شش معیار قدرت سازگاری، هزینه نگهداری نهالها و بذور در عرصههای جنگلکاری شده، حفاظت از آب و خاک، مقاومت در برابر خشکی و عوامل طبیعی (باد، آفات، آتشسوزی و غیره)، سرعت رشد و نمو و قیمت خرید نهال یا بذر) و در نهایت گونههای (گزینهها) معرفی شده با روش TOPSIS به تفکیک هر رویشگاه اولویتبندی شد.
یافته ها: نتایج استخراج لکههای تخریب شده، روشنهها و نقاط خالی از گونههای درختی و درختچهای با استفاده از دادههای سنجش از دور نشان دهنده وجود تعداد ۱۴۱ لکه با مجموع مساحت ۶۸۵ هکتار بود. در مرحله بعد، تجزیه مساله تصمیمگیری به عناصر کوچکتر، سبب ایجاد یک سلسله مراتبی در سه سطح شد. در سطح اول، هدف تصمیمگیری و در سطح دوم شش معیار هزینه نگهداری، قیمت خرید، سرعت رشد، مقاومت، سازگاری و حفاظت از آب و خاک قرار گرفتند. در سطح سوم گزینهها شامل ۲۹ گونه بومی از طریق پرسشنامه بین پنج متخصص مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت مناسبترین گونه (گزینه) به تفکیک هر رویشگاه (رویشگاه خوب و متوسط و ضعیف) که با استفاده از بررسی نتایج دندروگرام نمونههای خاک تفکیک شد، از روش تاپسیس انتخاب شد. نتایج حاصل از تکنیک رتبهبندی تاپسیس نشان داد در رویشگاههای خوب و متوسط گونه ارژن و در رویشگاه ضعیف گونه ارس بهعنوان ارجحترین گونهها بهترتیب با شاخص نزدیکی ۰/۶۳، ۰/۶۵ و ۰/۶۴ انتخاب شدند و گونههای گردو و شن و داغداغان با شاخصهای نزدیکی ۰/۴۸۹، ۰/۴۸۷ و ۰/۴۸۴ نامطلوبترین گونه برای جنگلکاری و احیای جنگل در این مناطق انتخاب شدند.
نتیجه گیری: سازگاری گونههای انتخاب شده برای طرحهای جنگلکاری و غنیسازی جنگل با شرایط اکولوژیکی موجود در منطقه و کم توقع بودن آن نسبت به گونههای درختی دیگر از عوامل اصلی موفقیت این طرحها بهشمار میآید. از طرف دیگر گیاهان بر اساس سرشت و نیازهای اکولوژیکی، شرایط متفاوتی مانند مقدار نور در مراحل مختلف زندگی، رطوبت، سنگ بستر و عمق خاک را بر دیگر شرایط ترجیح میدهند و بیتردید شناخت این نیازها باعث میشود که در انتخاب گونه و انتخاب محل کاشت دقت کافی انجام گیرد و اطمینان از حصول نتیجه مثبت، بیشتر خواهد بود. نتایج حاصله از این تحقیق بیانگر این است که منطقه موردنظر بهدلیل ویژگیهای خاکشناسی قابلیت تقسیم به رویشگاههای قوی، متوسط و ضعیف را داشته و هرکدام از این مناطق پتانسیل لازم برای جنگلکاری را دارد. البته با توجه به اینکه هر گونه نیازهای اکولوژیکی خاصی دارد، متناسب بودن نیازهای اکولوژیکی گونه با شرایط اکولوژیکی موجود در منطقه شرط موفقیت در امر جنگلکاری است. نتایج این پژوهش نشان داد که گونههای بومی، مناسبترین گزینه برای احیای مناطق تخریب یافته جنگلی هستند و بهمنظور احیای مناطق تخریب یافته جنگلی، گونههای پرستار نسبت به گونههای کلیماکس اولویت بیشتری را دارند. نتایج حاصل از این تحقیق میتواند مدیران جنگل را بهمنظور جنگلکاری موفق، بهویژه در مناطق تخریب یافته زاگرس (بهطور خاص زاگرس شمالی) راهنمایی نماید.
انتخاب مناسب ترین گونه های درختی و درختچه ای برای غنی سازی جنگل های زاگرس شمالی با استفاده از تکنیک های AHP و TOPSIS (بررسی موردی: پردانان پیرانشهر) Keywords:
Clear , Compatible species , Forestry , Multi-criteria decision-making , تصمیم گیری چند معیاره , جنگلکاری , روشنه , گونه های سازگارر
انتخاب مناسب ترین گونه های درختی و درختچه ای برای غنی سازی جنگل های زاگرس شمالی با استفاده از تکنیک های AHP و TOPSIS (بررسی موردی: پردانان پیرانشهر) authors
فرزاد یاوری
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
احمد علیجانپور
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
عباس بانج شفیعی
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
حسین آزادی
Department of Economics and Rural Development, University of Liège, ULiège, Belgium
هادی بیگی حیدرلو
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
مراجع و منابع این Paper:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Paper را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Paper لینک شده اند :
