بررسی مولفه های ملی گرایی ایرانی در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی یکی از آثار ارزشمند تاریخی ایران است که به عنوان یک متن سیاسی در قالب بیان روایت تاریخ سیاسی غزنویان و نیز گزارش های تاریخی، سیاسی و حکایت هایی که بستر بیان ایدئولوژی و گفتمان های سیاسی همزمان و پیش از خود است، نقش مهمی در شکل گیری و تداوم مولفه های ملی گرایی ایرانی دارد. در دوران نخستین حکومت غزنوی نسبت به اواخر این حکومت به دلیل تاثیرات حکومت سامانیان، مفاهیم مرتبط با فرهنگ و ملیت ایرانی نمود بیشتری دارد؛ به عنوان نمونه واژه «ایران» به صورت مکرر در ادبیات منظوم و تاریخ نگاری دیده می شود که نشان از نفوذ تلاشهای سامانیان در جهت حفظ و تداوم فرهنگ و هویت ملی ایرانی دارد. همچنین در اشعار شاعران این دوره ترکیبات ایران زمین و ایران شهر کاربرد فراوانی دارد. اما به تدریج به دلیل تسلط سیاسی سو ترکان غزنوی بر ایران و از سوی دیگر حاکمیت ایدئولوژی دینی و اطاعت غزنویان از خلفای عباسی به جهت کسب مشروعیت سیاسی، شاکله های مفهوم هویت ملی در ایران در مقایسه با دوره سامانیان رو به افول گذاشته شد و و مفاهیم دینی و شرعی و هویت اسلامی نقش پررنگ تری را در جامعه ایرانی ایفا کرد.اگرچه به دلیل گفتمان غالب اسلامی در این دوره، عناصر هویت ایرانی در تاریخ بیهقی در مقایسه با آثار گذشته نمود کمتری دارد با این حال با واکاوی لایه های مختلف روایت بیهقی می توان اشارات بسیاری به مولفه های ملی گرایی را بدست آورد از جمله اشارات بیهقی به آداب و رسوم کهن ایرانی، ذکر پادشاهآن کهن ایران و ویژگی های آنان به شیوه تمثیل و اشاره به اشعار و امثال فارسی و نیز اهمیت نویسنده به زبان فارسی و هویت زبانی است.