پاسخ های مورفوفیزیولوژیکی و زیست شیمیایی نهال های صنوبر تبریزی (.Populus nigra L) به تنش شوری

سابقه و هدف: یکی از عوامل خاکی محدودکننده رشد و توسعه گیاهان، شوری است که با تجمع املاح در خاک تحت تاثیر عوامل مختلف به وجود می آید. سطح وسیعی از خاک های کشور، شور هستند. شوری خاک می تواند تاحد زیادی، کشت گونه های مختلف صنوبر را محدود کند، بنابراین تعیین دامنه تحمل به تنش شوری گونه ها و کلن های مختلف صنوبر می تواند راهنمای خوبی برای زراعت چوب در اراضی شور باشد. هدف از پژوهش پیش رو، بررسی پاسخ های ریخت شناختی، فیزیولوژیکی و زیست شیمیایی صنوبر تبریزی- سالاری (Populus nigra L. ۶۲/۱۵۴) به سطوح مختلف تنش شوری است. این کلن به عنوان یک کلن صنوبر پرمحصول، به طور وسیعی در نقاط مختلف کشور در زراعت چوب استفاده می شود.مواد و روش ها: تحت شرایط کنترل شده طی یک مطالعه گلدانی در قالب طرح کامل تصادفی، برخی پاسخ های ریخت شناختی، فیزیولوژیکی و زیست شیمیایی رقم سالاری به سطوح مختلف تنش شوری (صفر، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی مولار) بررسی شد. بدین منظور، قلمه های صنوبر مورد مطالعه از خزانه تحقیقاتی بخش تحقیقات صنوبر در ایستگاه تحقیقاتی البرز تهیه و در گلدان های پرشده با خاکی با بافت لومی- رسی کاشته شدند. گلدان ها در طول انجام آزمایش در فضای باز مسقف نگهداری شدند. در ابتدا، قلمه های صنوبر به مدت سه ماه تحت شرایط آبیاری با آب معمولی رشد کردند. پس از طی این دوره، نهال های مورد مطالعه تحت تنش شوری با استفاده از آبیاری با آب شور (نمک NaCl) در پنج سطح شوری ذکرشده قرار گرفتند. پس از گذشت شش هفته، مولفه های زنده ماندنی، رشد و تولید زی توده، محتوای نسبی آب برگ، غلظت عناصر غذایی اصلی و کمیاب اندام های گیاهی (ریشه، ساقه و برگ) و برخی مولفه های فیزیولوژی برگ شامل مقدار پرولین و قندهای محلول، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (پراکسیداز و کاتالاز) و غلظت مالون دی آلدهید اندازه گیری شد. درنهایت، برای بررسی تاثیر سطوح مختلف تیمار شوری بر مولفه های مورد بررسی از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه و برای مقایسه میانگین ها از آزمون توکی استفاده گردید.نتایج: نهال های صنوبر تبریزی تحت تنش شوری ۵۰ میلی مولار به خوبی نهال های شاهد رشد کردند. به طوری که در نهال های تحت این سطح شوری، کاهش زنده مانی، رشد و تولید زی توده و تغییرات فیزیولوژی و زیست شیمیایی معنی داری نسبت به نهال های شاهد مشاهده نشد. اما نهال های تحت تنش شوری ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی مولار ازنظر کاهش در زنده مانی، رشد، تولید زی توده، محتوای نسبی آب برگ، غلظت نیتروژن و پتاسیم در ریشه، ساقه و برگ، کلسیم در ریشه و برگ و منیزیم برگ و افزایش در مولفه های فیزیولوژی برگ شامل مقدار پرولین و قندهای محلول، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (پراکسیداز و کاتالاز) و غلظت مالون دی آلدهید، غلظت سدیم و کلر در اندام های گیاهی، فسفر، آهن، روی، منگنز و مس در ریشه و برگ، تغییرات معنی داری را نسبت به نهال های شاهد و نهال های تحت تنش شوری ۵۰ میلی مولار نشان دادند و بیشترین تغییرات مربوط به نهال های تیمارشده با سطوح ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی مولار شوری بود. به طورکلی، در سطوح شوری ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی مولار، کاهش شدید زنده مانی، رشد و تولید زی توده به همراه تغییرات بیشتر مورفوفیزیولوژیکی و زیست شیمیایی در نهال های صنوبر مشاهده شد. این دو سطح شوری برای نهال های صنوبر تبریزی، قابل تحمل نبود و پس از شش هفته از اعمال این سطوح شوری، زنده مانی نهال های صنوبر نزدیک به نصف کاهش یافت.نتیجه گیری کلی: کاهش در زنده مانی، مولفه های رشد و تولید زی توده، تغییر در مولفه های فیزیولوژیکی و جذب و تجمع عناصر غذایی اصلی و کمیاب اندام های گیاهی از یک سو و مقدار زیاد تجمع پرولین و عناصر سدیم و کلر در اندام برگ این رقم صنوبر نسبت به گونه های مقاوم صنوبر مانند پده ازسوی دیگر، حاکی از حساس بودن این کلن صنوبر تبریزی نسبت به تنش شوری است، بنابراین در برنامه های زراعت چوب با رقم سالاری لازم است که مقدار شوری خاک و دامنه تحمل این رقم نسبت به تنش شوری مورد توجه قرار گیرد.

پاسخ های مورفوفیزیولوژیکی و زیست شیمیایی نهال های صنوبر تبریزی (.Populus nigra L) به تنش شوری Keywords:

پرولین , شوری خاک , عناصر غذایی , مولفه رشد