کارکردهای متمایز قافیه و ردیف دوبیتی های عامه در لفظ و معنا

بررسی جنبههای ساختاری و عناصر شاعرانه در دوبیتی ها ، به دلیل جایگاه آن در اتصال شعر رسمی و عامه، میتواند برخی از ویژگیهای متمایز این دو حوزه را تبیین کند. باتوجه به اهمیت نقش قافیه و ردیف در این قالب، در این مقاله به روش تحلیلی- مقایسهای، ضمن بررسی بیش از ۳،۰۰۰ دوبیتی عامه، زوایایی چون شباهتها و تفاوتهای لفظی و معنایی و تسامحهای مرسوم در موسیقی کناری آن ها، متناسب با تفاوت اقلیم، تحلیل و با ادب رسمی مقایسه شده است. خلاف جلوههای جغرافیایی، روستایی، فردی و طبیعی، مباحث ایدئولوژیک، فلسفی، اجتماعی و شهری در موسیقی کناری دوبیتیهای عامه نمود ندارد. از جنبههای تمایز کلهفریادهای خراسان، نگاه نسبتا زمینی به معشوق و اشاره مستقیم به نام زنان در جایگاه ردیف است. همچنین در شروهها، اصرار بر برخی التزامهای آوایی و همچنین استفاده از تلمیح و جناس (بهویژه جناس مرکب) بسامد بسیاری دارد. از تسامحهای لفظی مرسوم در قافیهگزینی، شگردهایی همچون استفاده از ردیف به جای قافیه، رعایت نکردن حرف قبل از روی، تکیه بر حرف یکسان قبل از روی، استفاده از ضمایر، شناسهها به جای قافیه و حذف صامت میانی، ویژه شعر عامه است و در دوبیتیهای رسمی کمتر از آنها استفاده شده است.

کارکردهای متمایز قافیه و ردیف دوبیتی های عامه در لفظ و معنا Keywords:

quatrain , folk poems , rhyme , row , Fars local literature , دوبیتی , شروه , کله فریاد , قافیه و ردیف , حرف روی