روش شناسی کلامی خواجه نصیرالدین طوسی در بحث توحید

امروزه روش شناسی به عنوان موضوع جدید و تازه وارد در عرصه علوم اسلامی مطرح گردیده است و هر علمی با روش شناسی آن علم مطرح میگردد، و می توان ادعا کرد که پیشرفت علوم تا حد درخور توجهی مرهون دقت نظر در روشهاست. علم کلام نیز همچون علوم دیگر از این قاعده مستثنا نیست و روش خاص خود را می طلبد. با بررسی آثار متکلمان می توان به روش ایشان پی برد. در این پژوهش با روش عقلی و نقلی و با رجوع به اسناد کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی روش شناسی کلامی خواجه نصیرالدین طوسی در اثبات، تبیین و دفاع در مبحث توحید با هدف شناسایی و توصیف روش ایشان به منظور شناخت روش صحیح، در پیشبرد تفکر کلامی شیعی پرداخته شده است؛ به این صورت که روش ایشان درایفای مقاصد کلامی در هر یک از مباحث توحید از جمله وجود، صفات و افعال خداوند مورد بررسی قرار گرفته شد که ایشان با بکارگیری مفاهیم و اصطلاحات و براهین فلسفی، دانش کلام را ساختاری نو بخشیدکه از آن به «کلام فلسفی» تعبیر میشود و با مقدمه قراردادن امور عامه از فلسفه اولی و به کارگیری قیاس برهانی در کتاب تجرید، با استناد به برهان امکان ووجوب، علاوه بر اثبات واجب تعالی، صفات جمال و جلال او را نیز با اتکاء بر وجوب ذاتی واجب الوجود، با جامعیت و قاطعیت و به اختصار به اثبات می رساند؛ با این حال، گرچه روش خواجه نصیردر ایفای مقاصد کلامی، طریقه فلسفی و یقینی است؛ اما در مجموع، خواجه متکلمی است که هم از عقل صرف و هم تنها از نقل و هم از عقل و نقل در کنار هم مدد گرفته است. البته نقش عقل به تنهایی در آثار وی پررنگتر است. در تعارض بین عقل و نقل، نقل را به تاویل برده است و در مسائلی که عقل توان درک آن را ندارد تنها از نقل مدد می گیرد و بدون تعصب و آزاده وارد بحث شده و آنچه را که به نظرش منطقی و حق باشد خواه از متکلمان، و خواه از فلاسفه می پذیرد.

روش شناسی کلامی خواجه نصیرالدین طوسی در بحث توحید Keywords:

روش شناسی , علم کلام , محقق طوسی , نصگرایی , عقل گرایی تاویلی , عقل گرایی فلسفی