استفاده از بای پلات های دوگانه و سه گانه جهت تعیین ژنوتیپ های مطلوب گندم پاییزه از لحاظ صفات ریشه ای، عملکرد و اجزای عملکرد برای شرایط دیم

مقدمه: انتخاب و اصلاح برای افزایش عملکرد همیشه یکی از اهداف اصلی اصلاحگران گندم بوده است. از انجا که عملکرد گندم دیم وابسته به رطوبت ذخیره شده در خاک در طول دوره بارش است، بنابراین، در مناطق مختلف باید ارقام سازگار شده برای هر منطقه از لحاظ پتانسیل استفاده از آب ذخیره شده در خاک در دوره های طولانی مدت خشکسالی ارزیابی شوند. ریشه ها اصلی ترین اندام ها برای پاسخ، درک و حفظ عملکرد در شرایط بروز خشکی بوده که به نیمه پنهان گیاه معروف می باشند و عملکرد آن ها نقش مهمی در رشد و عملکرد گیاهان دارد. از طرفی انتخاب براساس صفات متعدد، شایستگی ارقام زراعی را برای کشاورزان افزایش می دهد. بای پلات های دو گانه ژنوتیپ × صفت (Jia et al.) و سه گانه ژنوتیپ × عملکرد × صفت (Faheem et al.) از روش های گرافیکی هستند که برای ارزیابی و شناسایی ژنوتیپ های مطلوب از لحاظ چند صفت ارائه شده اند. مواد و روش ها: در این مطالعه ۱۱ رقم گندم دیم پاییزه به همراه ۱۳ لاین پیشرفته گندم نان در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان طی دو سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷ در شرایط دیم کشت و ارزیابی شدند. در این تحقیق برای شناسایی ارتباط بین صفات ریشه ای و عملکرد و اجزای عملکرد دانه و انتخاب بهترین ژنوتیپ های گندم بر اساس صفات متعدد، از دو پلات ژنوتیپ × صفت (Jia et al.) و ژنوتیپ × عملکرد × صفت (Faheem et al.) استفاده شد. یافته های تحقیق: نتایج نشان داد که استفاده از بای پلات GYT کارایی بیشتری نسبت به بای پلات GT دارد. بر اساس بای پلات GYT و شاخص برتری (Bakhshi et al.)، ژنوتیپ ۲ با در نظر گرفتن تمامی ترکیبات عملکرد-صفت غیر از عملکرد-طول و سطح ریشه عمق بیشتر از cm۲۵، به عنوان ژنوتیپ برتر مشخص شد. ژنوتیپ های شماره ۱۰ و ۱۱ ژنوتیپ های مطلوب از لحاظ ترکیب عملکرد با طول و سطح ریشه عمق بیشتر از cm۲۵ بودند. در روش GYT صفات عمق نفوذ ریشه، تعداد سنبله در مترمربع، قطر ریشه تا عمق cm۲۵ و بعد از آن ها وزن هزار دانه، حجم، طول، وزن خشک و سطح ریشه تا عمق cm۲۵ و قطر ریشه عمق بیشتر از cm۲۵ به عنوان صفات مهم برای تعیین پیشرفت ژنتیکی در برنامه های اصلاحی تعیین شده و با در نظر گرفتن این صفات، ژنوتیپ ۲ به عنوان نزدیک ترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده آل شناسایی شد. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که پتانسیل بهبود ژنتیکی همزمان صفات ریشه به ویژه در قسمت سطحی خاک همراه با عملکرد دانه در گندم وجود دارد. براساس نتایج به دست آمده می توان گفت روش گرافیکی GYT یک روش جدید کارآمد و کاربردی جهت شناسایی ژنوتیپ هایkjd برتر براساس صفات متعدد در برنامه های اصلاحی است.

استفاده از بای پلات های دوگانه و سه گانه جهت تعیین ژنوتیپ های مطلوب گندم پاییزه از لحاظ صفات ریشه ای، عملکرد و اجزای عملکرد برای شرایط دیم Keywords:

انتخاب براساس چند صفت , بای پلات GT , بای پلات GYT , شاخص برتری , شرایط دیم