بررسی شیوه انتفاء وکالت بالعزل در حقوق ایران

حقیقت و مقتضای عقد وکالت بر حسب متفاهم عرفی و لغوی، نیابت است. بنابراین شرط بالعزل بودن وکالت خالف مقتضای عقد وکالت است. همچنین شرط عدم عزل وکیل، از نظر مخالفت با کتاب و سنت نیز امکان نقد و بررسی دارد؛ به این صورت که اطالق ادله خاص وکالت درباره رجوع موکل، حالت شرط و غیرشرط را شامل می شود و در صورت شک نیز اصل، استصحاب جواز رجوع موکل از وکالت است. همچنین جواز رجوع در وکالت حکم به معنای خاص محسوب می شود که متعاقدین نمی توانند خالف آن را به واسطه شرط توافق کنند؛ بنابراین شرط عدم عزل، مخالف کتاب و سنت است. طبق ماده ۹۷۶ ق.م: موکل می تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل و یا عدم عزل در ضمن عقد الزمی شرط شده باشد. با مرگ هر یک از طرفین در وکالت بالعزل هم، بقای آن منتفی می شود. زیرا؛ اوال بند ۳ ماده ۸۷۶ ق.م. به طور مطلق فوت یا جنون وکیل یا موکل را موجب انقضای وکالت می داند. ثانیا، مطابق ماده ۴۵۹ همین قانون، به عنوان قاعده حاکم بر همه عقود جایز، موت احد طرفین موجب انفساخ عقد جایز خواهد شد. بدیهی است بالعزل بودن وکالت و اسقاط حق عزل یا استعفا، ماهیت آن را تغییر نمی دهد و آن را به عقدی الزم تبدیل نخواهد کردو صرفا موکل حق عزل وکیل را در مدت محدود یا نامحدود از خود ساقط نموده یا حق استعفای وکیل سلب شده است. ثالثا، جوهره اذن و نیابت در وکالت که در مرحله حدوث عقد وجود داشته، در باقی آن هم مورد نیاز است و با فوت یکی از طرفین، در نظام حقوقی ما نمی توان پذیرفت که کماکان اذن و نیابت باقی خواهد بود. بلکه، اثر فوت هر یک از دو طرف، انحالل عقد وکالت (حتی بالعزل) را در پی خواهد داشت. البته نبایستی غافل شد، وکالتنامه های بالعزل که امروزه در معامالت رواج دارد، وکالت صرف نیست؛ بلکه، از نظر طرفین و عرف، گاهی معامله تمام عیار تلقی می گردد و در کنار ماده ۹۷۶ ق.م. قصد مشترک و هدف واقعی تنظیم کنندگان چنین وکالتنامه هایی، انتقال مالکیت بوده که معموال با بیع نامه ای عادی با مفاد ماده ۰۱ ق.م. منطبق و همراه است. در هر حال،اصوال باید اعتقاد داشت که با وجود اینگونه وکالتنامه ها، طبیعت وکالت کماکان باقی خواهد ماند و با فوت هر یک از طرف های وکالت، عقد باطل می شود. معذلک، اگر موکل فوت کند، ورثه او قائم مقام تعهدات مورث خود خواهند بود و حقی که در موضوع وکالت وجود داشته با فوت موکل از میان نمی رود و با اثبات آن، ورثه موکل باید حق را تادیه کنند و از طرف دیگر، با فوت وکیل، این حق به ورثه او انتقال می یابد.

بررسی شیوه انتفاء وکالت بالعزل در حقوق ایران Keywords:

وکالت بالعزل , عزل , عقد الزم , شرط , حق فسخ , موت , جنون