بررسی کیفیت منابع آب زیرزمینی با تاکید بر منشا وتعیین شاخص آلودگی نیترات با استفاده از روش های هیدروشیمیایی و تکنیک های آماری چند متغیره در بخش جنوبی آبخوان بهبهان استان خوزستان

آب زیرزمینی ازجمله مهمترین منابع تامین کننده  آب شرب و کشاورزی در اکثر مناطق جهان به ویژه در مناطق خشک و نیمه­خشک هست، ولی کیفیت آن عمدتا به دلیل فعالیت­های انسان زاد از قبیل تولید زباله های خانگی و صنعتی و همچنین استفاده بیش ازحد از کودهای شیمیایی به شدت رو به کاهش است و به یک مشکل اساسی در سراسر جهان تبدیل شده است. از این رو شناسایی منابع آلاینده ها برای محافظت از کیفیت منابع آب زیرزمینی از موضوعات مهمی است که در دهه های اخیر مورد توجه محققان و پژوهشگران قرارگرفته است. هدف این پژوهش ارزیابی آلودگی نیترات و شناسایی منشاء و مولفه های تاثیرگذار بر کیفیت منابع آب زیرزمینی به کمک روش های هیدرو شیمیایی و روش های آماری ازجمله نمودارهای ترکیبی هیدرو شیمیایی، تجزیه وتحلیل مولفه های اصلی (PCA) و تجزیه وتحلیل خوشه سلسله مراتبی (HCA)، است. به همین منظور تعداد ۶۳ نمونه از منابع آب سطحی و زیرزمینی منطقه جمع آوری گردید و با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS وXLSTAT ، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که غلظت یون نیترات بین ۳ تا ۱۰۳ میلی گرم بر لیتر متغیر هست. نتایج همچنین نشان داد که مهمترین منشاء آلودگی نیترات فاضلاب شهری و فعالیت­های کشاورزی در منطقه  هستند، به طوری که بیشترین آلودگی نمونه ها در سطح شهر بهبهان، محدوده های نزدیک شهر و در روستاهای اطراف مشاهده شده است. نتایج حاصل از تکنیک های آماری چند متغیره نشان داد که نمونه ها در سه گروه مجزا قرار دارند و سه مولفه اصلی با استفاده از روش PCA استخراج شد که مهمترین مولفه تاثیرگذار بر کیفیت منابع آب منطقه مربوط به عوامل انسان زاد هست. ارزیابی نمودارهای ترکیبی مختلف، مهمترین منشاء نیترات را ناشی از فاضلاب شهری تشخیص داد. همچنین تغییرات عمقی نیترات نشان داد که در عمق های کمتر از ۲۰ متر آب چاه ها تحت تاثیر آلودگی ناشی از فاضلاب شهری هستند ولی در عمق های بیشتر نقش فعالیت­های انسان زاد کاهش می یابد. ارزیابی شاخص آلودگی نیترات نیز نشان داده است که بیشترین آلودگی مرتبط با نمونه های WB۱۷، WB۱۲، WB۱۸، TM۱ وR۷ هست و متاثر از فعالیت­های انسان زاد است. محدوده شهر بهبهان دارای شاخص آلودگی متوسط هست که منعکس کننده نقش فعالیت­های انسان زاد در منابع آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه هست.

بررسی کیفیت منابع آب زیرزمینی با تاکید بر منشا وتعیین شاخص آلودگی نیترات با استفاده از روش های هیدروشیمیایی و تکنیک های آماری چند متغیره در بخش جنوبی آبخوان بهبهان استان خوزستان Keywords:

آلودگی نیترات , بهبهان , تحلیل آماری چند متغیره , روش PCA , شاخص آلودگی نیترات