بررسی تاثیر کارآفرینی بر پایداری اقتصاد و محیط زیست (مطالعه موردی: منتخبی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: امروزه با توجه به افزایش جمعیت، کاهش سهم دولت در اشتغال و افزایش سهم بخش خصوصی در اقتصاد، کارآفرینی به‎ عنوان ابزاری در جهت تحقق اهداف اجتماعی، اقتصادی و پویایی جوامع مطرح شده است. کارآفرینی از مهمترین منابع پایان‎ ناپذیر همه جوامع بشری است و کارآفرینان به‎ عنوان صاحبان فکر و ایده با شناسایی و استفاده از فرصت‎ های موجود، اقدام به ایجاد ارزش کرده و از عوامل کلیدی ارتقا بهره ‎وری و رشد اقتصادی محسوب می‎ شوند. پیش از بروز تحولات اقتصادی اخیر تصور بر این بود که رشد اقتصادی باعث افزایش درآمدها و بهبود کیفیت زندگی انسان‎ها خواهد شد اما رشد اقتصادی همراه با کاهش کیفیت محیط زیست، سبب گردید که مباحث مربوط به توسعه پایدار در کانون توجه جهانی قرار گیرند. توسعه پایدار، توسعه ‎ای است که نسل کنونی بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل‎ های آتی، بتوانند نیازهای خود را تامین نمایند. در این مسیر، جوامعی پایدار هستند که علاوه بر پایداری اجتماعی و اقتصادی، پایداری محیط زیستی را نیز مورد توجه قرار دهند. توسعه کارآفرینی، با هدف رشد اقتصادی بالاتر به‎ همراه مصرف بی‎رویه منابع طبیعی و تخریب محیط زیست ضرورت توجه همزمان به اهداف پایداری اقتصادی و محیط زیستی را الزامی نموده است. با توجه به مطالب بیان شده، هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه میان کارآفرینی، اقتصاد و کیفیت محیط زیست در منتخبی از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته است. مواد و روش ‎ها: این پژوهش در سال ۱۴۰۳ با استفاده از داده‎ های ۲۶ کشور منتخب در حال توسعه و ۱۷ کشور منتخب توسعه یافته، به بررسی اثرات همزمان کارآفرینی، رشد اقتصادی و کیفیت محیط زیست بر یکدیگر در دوره زمانی ۲۰۲۰-۱۹۹۵ پرداخته است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و گردآوری داده ‎ها و اطلاعات به‎روش کتابخانه‎ ای- اسنادی انجام شده است. بنابراین، ابتدا با مروری بر مطالعات پیشین، عوامل موثر بر کارآفرینی، محیط زیست و رشد اقتصادی استخراج شدند. سپس با استفاده از سیستم معادلات همزمان با داده ‎های تابلویی (Panel ۳sls) اقدام به برآورد ضرایب متغیرهای مدل شده است. این روش همه معادلات را به‎ صورت همزمان در سیستم معادلات برآورد می‎ کند که از نظر مجانبی کاراتر بوده و با این روش می ‎توان تمامی ضرایب متغیرهای روابط مورد مطالعه را همزمان محاسبه کرد. برای برآورد معادلات، نرم ‎افزار استاتا نسخه ۱۳ مورد استفاده قرار گرفت. یافته ‎ها: نتایج برآورد ضرایب معادلات همزمان نشان داد در کشورهای توسعه یافته متغیرهای تولید ناخالص داخلی سرانه، مصرف انرژی و توسعه مالی به‎ ترتیب با ضرایب ۰/۳۳۲، ۰/۳۱۸ و ۰/۱۱۸ دارای تاثیر مثبت و معنی‎ دار بر آلودگی محیط زیست بودند. اما آزادسازی تجاری و کارآفرینی به‎ ترتیب با ضرایب۰/۱۰۵- و ۰/۲۶۶- اثر منفی بر تخریب محیط زیست داشته ‎اند. همچنین، در این کشورها متغیرهای مصرف انرژی، آزادسازی تجاری، کارآفرینی و توسعه مالی به ‎ترتیب با ضرایب ۰/۵۵۱، ۰/۲۱۳، ۰/۴۹۸ و ۰/۱۰۸ اثر مثبت و معنی ‎دار بر رشد اقتصادی داشته‎اند و متغیرهای تولید ناخالص داخلی سرانه، مخارج عمومی دولت، آزادسازی تجاری، تشکیل سرمایه ثابت و مخارج تحقیق و توسعه با ضرایب ۴۷۵/۰، ۰۰۵/۰، ۰/۳۳۹، ۰/۰۱۶ و ۰/۱۴۱ دارای تاثیر مثبت و معنی‎ دار بر کارآفرینی بوده و سبب توسعه کارآفرینی شدند. نتایج برآورد همزمان روابط در کشورهای در حال توسعه نشان داد متغیرهای تولید ناخالص داخلی سرانه، مصرف انرژی و کارآفرینی به ‎ترتیب با ضرایب ۰/۴۶۶، ۰/۶۲۹ و ۰/۲۰۳ دارای تاثیر مثبت و معنی‎ دار و متغیر آزادسازی تجاری با ضریب ۰/۱۱۷- دارای تاثیر منفی و معنی‎ دار بر آلودگی محیط زیست بوده ‎اند. همچنین در این کشورها مصرف انرژی، آزادسازی تجاری، کارآفرینی، مخارج عمومی دولت و توسعه مالی به ‎ترتیب با ضرایب ۷۴۹/۰، ۱۱۷/۰، ۱۱۴/۰، ۰۷۲/۰ و ۲۰۲/۰ سبب افزایش رشد اقتصادی شدند. متغیرهای تولید ناخالص داخلی سرانه، آزادسازی تجاری، تشکیل سرمایه ثابت و مخارج تحقیق و توسعه نیز در کشورهای در حال توسعه به‎ترتیب با ضرایب ۲۱۰/۰، ۱۱۵/۰، ۵۴۵/۰ و ۰۳۳/۰ دارای تاثیر مثبت و معنی‎دار بر کارآفرینی بودند در صورتی‎که مخارج عمومی دولت تاثیر معنی‎داری بر توسعه کارآفرینی در این کشورها نداشته است. نتیجه‎گیری: در دهه‎های اخیر در اثر توسعه فعالیت‎های اقتصادی با هدف رشد اقتصادی بالاتر، تخریب محیط زیست افزایش یافته و آسیب‎های جدی به اکوسیستم وارد شده است که در این میان یکی از مهمترین فعالیت‎های مربوط به افزایش رشد اقتصادی، توسعه کارآفرینی بوده است. توسعه کارآفرینی در کشورهای توسعه یافته تاثیر منفی بر آلودگی محیط زیست و تخریب آن داشته است بنابراین در کشورهای توسعه یافته، توسعه کارآفرینی در راستای سیاست‎های توسعه پایدار صورت گرفته است. اما علی‎رغم سهم قابل‎توجه کارآفرینی در رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه، در این کشورها، کارآفرینی سبب افزایش آلودگی و به مخاطره انداختن پایداری محیط زیست شده است زیرا در این کشورها، هدف رشد اقتصادی و تولید بیشتر، بدون در نظر گرفتن جنبه محیط زیستی فعالیت‎های اقتصادی دنبال شده است. بنابراین، با توجه به نتایج به‎دست آمده پیشنهاد می‎شود برای افزایش رشد اقتصادی و افزایش رفاه جوامع، کارآفرینی و فعالیت‎های کارآفرینانه همچنان موردتوجه قرار گیرند اما به‎منظور جلوگیری از اثرات منفی توسعه کارآفرینی بر محیط زیست، بستر لازم برای فعالیت‎های کارآفرینی دوست‎دار محیط زیست فراهم گردد و با برنامه‎ریزی و سیاست‎گذاری مناسب و وضع قوانین محیط زیستی، توسعه کارآفرینی، رشد اقتصادی و بهبود کیفیت محیط زیست توامان با یکدیگر موردتوجه قرار گیرند.

بررسی تاثیر کارآفرینی بر پایداری اقتصاد و محیط زیست (مطالعه موردی: منتخبی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه) Keywords:

Economic growth , Energy consumption , Entrepreneurship , Environment , Financial development , System of simultaneous equations , Trade liberalization , آزادسازی تجاری , توسعه مالی , رشد اقتصادی , سیستم معادلات همزمان , کارآفرینی , مصرف انرژی , محیط زیست