اقتباسهای آیات و احادیث در اشعار فردوسی و ابوسعید ابی الخیر

مزیت تحقیق اقتباس های آیات و احادیث در متون نظم، سبب احیای مجدد آثار کهن ادب فارسی است. قرآن و حدیث پیوند ناگسستنی با شعر و ادبیات فارسی دارد که با ظهور دین اسلام و روشنایی نور قرآن مجید، شاعران زبان به اعتراف گشوده، در مقابل بالغت و رسایی آیات قرآن، تن به تعظیم و تسلیم داده اند. مهم ترین نقش اقتباس، ایجاد هماهنگی میان قرآن مجید و آثار ادبی کهن و تحولات اجتماعی نوین است. این کار تحقیقی به دنبال آشنایی انواع اقتباس های آیات و احادیث در اشعار ابوسعید ابی الخیر است. روش این تحقیق مانند دیگر موارد مشابه در علوم انسانی، مطالعه کتابخانه ها و توصیفی-تحلیلی است. به این معنا که پس از مطالعات کتابخانه ها و استخراج داده های مربوط از دیدوان شاعر، محتوای طبقه بندی شده، تحلیل ها و توضیحات الزم ثبت و ضبط می شود. اقتباس از آیات قرآن و احادیث در قرون چهارم و پنجم رایج بوده است. هرچند در مقایسه با اعصار بعد میزان آن کمتر است. اقتباس در دوره مذکور بررسی، در کتاب های بالغت در ردیف سرقات ادبی جای داده شده است، اما در دیوان شاعران نشانه های بارز و فراوانی برای اقتباس آن ها از قرآن و احادیث وجود دارد. به نظر می رسد شاعران در یک اجماع کلی، با انواع اقتباس از قرآن و احادیث آن ها را از دایره شمول تعریف اقتباس در کتب بلاغی، خارج دانسته اند. این امر بعدها سبب تحول معنایی و اهمیت اقتباس و انحصار اثرپذیری از قرآن و احادیث در اطلاق آن شده است. فردوسی در قیاس با دیگران شاعران قرن چهارم و پنجم به میزان کمتری از آیات اقتباس کرده است. اقتباس های فردوسی بیشتر از نوع الهامی-بنیادی است و به علت تاکید او بر در استفاده از واژان فارسی، اقتباس واژانی چندانی در شاهنامه وجود ندارد. شاعر دیگر این دوره، یعنی ابوسعید ابی الخیر به علت تعلق خاطرش به تصوف و عرفان، از اقتباس ترجمه های بیشتر سود برده است.

اقتباسهای آیات و احادیث در اشعار فردوسی و ابوسعید ابی الخیر Keywords:

اقتباس , آیات قرآن , احادیث , ابوسعید ابی الخیر