اثر اندوفیت قارچی Aspergillus niger بر تحمل به خشکی در آویشن باغی (Thymus vulgaris L)

سابقه و هدف: خشکی یکی از مهمترین تنش­های غیرزیستی است که می­تواند اثرهای مخرب شدیدی روی رشد و عملکرد گیاهان داشته باشد. اندوفیت­ها ریزسازواره­های مفیدی هستند که می­توانند نقش مهمی در بقا و حفاظت از گیاهان در برابر تنش­های غیرزیستی ازجمله خشکی ایفا کنند. تنش خشکی می تواند رشد، نمو و عملکرد گیاهان را کاهش دهد. اندوفیت­های قارچی به عنوان یکی از انواع ریزسازواره های همزیست با گیاهان، نقش مهمی در بهبود رشد و عملکرد گیاهان میزبان خود دارند. با توجه به مشکلات روز­افزون کم­آبی در ایران و نیاز به شناخت تیمارهای بیولوژیک برای تعدیل و افزایش تحمل گیاهان به تنش خشکی، این مطالعه به­منظور بررسی اثر اندوفیت قارچی Aspergillus niger جدا شده از گیاه کلپوره (Teucrium polium  L.) در بهبود رشد گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) تحت شرایط تنش خشکی انجام شد.مواد و روش­ها: در این آزمایش، بذرهای ضدعفونی شده آویشن در سینی­های حاوی پیت­ماس اتوکلاو شده کشت و پس از دو ماه به گلدان منتقل شدند. پس از شش ماه، در سه مرحله به طور هفتگی اندوفیت قارچی A. niger، به گیاهان آویشن تلقیح شدند. برای تلقیح اندوفیت قارچی A. niger به گیاهان، ابتدا با استفاده از لام نئوبار اسپورهای موجود در هر پتری دیش شمارش و با غلظت تقریبا ۱۰۶ × ۱ اسپور در هر واحد تشکیل کلنی بر میلی لیتر (CFU/ml) آماده و بعد به صورت محلول­پاشی به اندام های هوایی (به میزان ۱۰ میلی­لیتر) و تزریق به خاک اطراف ریشه (به میزان ۵ میلی­لیتر) اعمال شدند. برای اطمینان از حضور اندوفیت ها پس از گذشت یک ماه از محلول پاشی، آزمون استقرار اندوفیت قارچی A. niger در گیاه انجام شد و بعد از آن تنش خشکی به­روش وزنی به­مدت سه ماه اعمال گردید و بعد صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه آویشن باغی ارزیابی گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح تنش خشکی (۱۰۰، ۷۵، ۵۰ و ۲۵ درصد ظرفیت مزرعه) و فاکتور دوم تلقیح اندوفیت قارچی در دو سطح (عدم تلقیح (شاهد) و تلقیح با اندوفیت قارچی A. niger) بود.یافته ­ها: تنش خشکی منجر ­به کاهش معنی دار ارتفاع گیاه، وزن ­تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن­ تر ریشه، وزن خشک ریشه، کلروفیلa، کلروفیل b، کاروتنوئید و محتوای نسبی آب برگ شد. با این حال، تحت تنش خشکی شدید (۲۵ درصد ظرفیت زراعی)، تلقیح آویشن با اندوفیت قارچی  A. niger باعث افزایش معنی دار ارتفاع گیاه به­میزان (۱۸/۳۹ درصد) ، وزن ­تر اندام هوایی (۹۲/۷۸ درصد) ، وزن خشک اندام هوایی (۲۷/۵۸ درصد) ، وزن ­تر ریشه (۲۵/۷۴ درصد) ، وزن خشک ریشه (۵۶/۷۴ درصد) ، کلروفیل a (۴۰/۸ درصد) ، کلروفیل b (۱۶ درصد) ، کاروتنوئید (۱۲/۳۲ درصد) و محتوای نسبی آب برگ (۵۰ درصد) نسبت ­به شاهد و کاهش اثرهای منفی تنش خشکی گردید. همچنین، حضور اندوفیت قارچی A. niger در برابر عدم حضور آن در شرایط تنش خشکی، منجر ­به افزایش میزان پرولین (۷۲/۱۳ درصد) ، قند محلول (۴۳/۱۶ درصد) و کاهش مالون­دی آلدئید (۴۵ درصد) نسبت ­به شاهد شد.نتیجه ­گیری: این مطالعه اثر مثبت تلقیح گیاهان آویشن با اندوفیت قارچی A. niger، بر ویژگی های کمی و کیفی شامل: ارتفاع گیاه، وزن ­تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن ­تر ریشه، وزن خشک ریشه، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، پرولین، قند محلول و مالون­دی آلدئید را در آویشن نشان داد. این پژوهش نشان داد که استفاده از اندوفیت قارچی A. niger می تواند بهبود قابل توجهی در رشد گیاهان و کاهش اثرهای منفی تنش خشکی داشته باشد. بنابراین، به­دلیل اثر ترکیبات بیولوژیکی از منبع طبیعی، در شرایط تنش شدید، توصیه می شود که محلول­پاشی با استفاده از اندوفیت قارچی A. niger در مرحله رشد رویشی، به­مدت سه هفته و در سه مرحله انجام شود.

اثر اندوفیت قارچی Aspergillus niger بر تحمل به خشکی در آویشن باغی (Thymus vulgaris L) Keywords:

اندوفیت , تحمل خشکی , رنگدانه های فتوسنتزی , کود بیولوژیک