بررسی تطبیقی مدیریت بحران در بافت‌های تاریخی کشور ژاپن و ارائه الگو برای ایران

ژاپن هر ساله در اثر فعالیت‌های لرزه‌ای دچار خسارات فراوان مادی و انسانی و سرمایه‌ای می‌شود که در این بین دارا بودن بافت‌های مسکونی سنتی بسیار و اماکن تاریخی فرهنگی آنها را به شدت آسیب‌پذیر می‌سازد. این عوارض هم در اثر خود زلزله و هم به طور ثانویه به دلیل استعداد این بافت‌ها به آتش‌سوزی رخ می‌دهد. بنابراین دولت ژاپن برای حفظ میراث فرهنگی کشور تمهیدات گوناگونی اندیشیده است که از جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: اقدامات قانونی، ایجاد ساختارهای مدیریت بحران در بناهای تاریخی نظیر ایجاد اناق بحران در معابد اصلی قدیمی و استقرار سیستم‌های ضدحریق پیشرفته و خودکار در این بناها، آموزش همگانی و تخصصی در این زمینه و ترغیب مردم به ایجاد تشکل‌های غیردولتی حافظ میراث فرهنگی برای زلزله، پیش‌بینی سیستم‌های هشدار پیشرفته برای این اماکن، طراحی برنامه‌های گوناگون برای مقاوم‌سازی یا رتروفیتینگ این بناها با کم‌ترین تغییر در آنها، پژوهش‌های گسترده در این زمینه با توجه به تجربیات قبلی در ژاپن و نیز زلزله‌های شهرهای قدیمی مثل بم، طراحی برنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و راهنماهای آمادگی و پاسخ برای ساکنان و یا کارکنان این مراکز، اختصاص بودجه مناسب برای حصول موارد فوق، انتشار دانش و آگاهی در این زمینه مثلاٌ با گنجاندن متون علمی در کتب تحصیلی، ایجاد موزه‌های آموزشی سوانح، برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارهای تخصصی و حفظ برخی از بناهای آسیب‌دیده برای توجه دادن همگان به ابعاد این موضوع، انجام تمرین‌ها و مانورهای دوره‌ای خاص ساکنان یا کارکنان این بناها، اعزام تیم‌های تحقیقاتی و دانشگاهی به کشورهای دیگر با حوادث مشابه، ترغیب رسانه‌ها به انگیزش افراد جامعه و اجرای تمامی راهکارهای تخفیف یا کنترل حادثه در این بناها. در این مقاله با پرداختن به تجارب کشور ژاپن در موارد فوق و مقایسه تطبیقی با شرایط موجود کشور راهکارهای پیشنهادی جهت ارتقای ایمنی و نهادینه کردن مدیریت بحران و خطرپذیری در بناهای تاریخی فرهنگی و قدیمی ارائه می‌گردد.