رویکردهای میان رشتهای در باستان شناسی و کاربرد آنها در چگونگی تحلیل مواد فرهنگی

یکی از مباحثی که امروزه به باستانشناسان این اجازه را میدهد باستانشناسی را به عنوان یک علم معرفی کنند، تطابق روشهای علمی و اشتراک بین باستان شناسی با زیست شناسی، شیمی، تاریخ، جغرافیا، آمار و غیره در مطالعه انسان گذشته است. اگرچه استفاده از روشهای علمی به خودی خود یک موضوع را علمی نمیکند؛ باستان شناسی سعی بر پیروی از اصول روشهای تجربی با دیدگاهی برای ارائه قانونها و یا تئوریهای حد وسط دارد. باستان شناسی در بسیاری از پژوهشهایش با مدلهای علمی نظیر ارائه فرضیه و سپس آزمایش آن سازگار شده است. مواد فرهنگی که از کاوشهای باستانشناسی بهدست میآیند، تنها مدارکی هستند که یک باستانشناس با اتکا به آنها قادر به بازسازی جوامع انسانی گذشته است و این مواد در بردارنده مفاهیمی در مورد سطح فناوری، نظامهای اعتقادی، ارزشها، ایدهها، آداب و رسوم و رفتارها هستند. در واقع هر اثر که توسط انسان مورد استفاده قرار گیرد را میتوان ماده فرهنگی دانست. با شکلگیری باستانشناسی روندگرا، مطالعه یافتههایی نظیر بقایای استخوانی، ریزنشستها، بقایای گیاهی، انجام مطالعات آزمایشگاهی و غیره وارد باستانشناسی گردید. هرچند که تمامی مواد فرهنگی دارای ارزش مطالعاتی یکسان در بازسازی جوامع انسانی هستند؛ در این نوشتار به برخی از مواد فرهنگی که مطالعه آنها نیاز به رویکردهای میانرشتهای باستان شناسی زیستی و باستان سنجی دارد و کمتر در ایران شناخته شده است، میپردازیم. مواد فرهنگی و رویکردهای مورد نظر در این نوشتار عبارتند از بقایای استخوانی انسانی و رویکرد انسانشناسی جسمانی Physical Anthropology ، بقایای استخوانی جانوری و رویکرد باستانجانورشناسی Archaeozoology ، سفال و رویکرد باستان سنجی و قوم باستانشناسی Archaeometery and Ethnoarchaeology . هدف از این نوشتار نگاهی بر چگونگی تحلیل یافتههای فرهنگی و شناخت روشها و شیوههای مطالعاتی رویکردهای میان رشتهای است. از این رو ابتدا مواد فرهنگی مورد نظر و علوم میانرشتهای مرتبط با آنها را معرفی و سپس قابلیت آنها را در بازسازی جنبههای گوناگون زندگی جوامع گذشته که شامل شیوههای استقرار، معیشت، سطح فناوری، مبادلات و بازرگانی، بیماریها و امراض و به طور کلی فرهنگ میگردد، بررسی مینمائیم.

Keywords:

مواد فرهنگی , رویکردهای میان رشتهای , انسانشناسیجسمانی , باستانجانورشناسی , باستانسنجی