در میان انواع آلایندههای زیست محیطی که دریاها را تحت تأثیر قرار میدهند، نفت و آلودگیهای ناشی از آن سهم به سزایی را به خود اختصاص دادهاند. آلودگیهای نفتی ناشی از نشت یا تخلیه نفت از کشتیها به دریا و یا نشت نفت در مراحل اکتشاف و استخراج، محیط زیست دریاها را به مخاطره انداختهاند.آلودگی
خلیج فارس به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و استراتژیک خود و نیز اهمیتی که برای دول حاشیه دارد، مسالهای است که از نظر منطقهای و بینالمللی مورد توجه قرار گرفته است.مسئولیت مدنی ناشی از این آلودگی موضوعی است دارای ابعاد پیچیده که سالها دولتها را به تکاپو و تلاش برای حل آن واداشته است.ماهیت و منشأ مسئولیت مدنی، انتساب مسئولیت به عامل ورود زیان، تحدید مسئولیت،
جبران خسارت زیاندیدگان، چگونگی رسیدگی به دعوای مسئولیت و... مسائلی هستند که مورد مطالعه قرار خواهیم داد.برخی از اسناد بینالمللی و منطقهای از جمله کنوانسیون بینالمللی
مسئولیت مدنی ناشی از خسارت
آلودگی نفتی (1969) و پروتکل اصلاحی آن (1992) و نیز
کنوانسیون منطقهای کویت برای همکاری درباره حمایت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی (1978)، تاحدودی امر آلودگیهای نفتی در دریا و مسئولیت ناشی از آن را مورد توجه قرار دادهاند، گرچه هیچ یک به طور کامل و بینقص به موضوع نپرداختهاند؛ به عنوان مثال کنوانسیون
مسئولیت مدنی مسئولیت مطلق برای مالک کشتی که عامل زیان زننده است را پذیرفته و به مسائلی همچون امکان اجاره کشتی به ثالث یا متصدی، امکان کنترل و بررسی شرایط توسط مالک و... نپرداخته است.به طور کلی کنوانسیونهای بینالمللی میکوشند تدابیری پیشبینی نمایند که از آلودگیهای زیست محیطی در دریا و از جمله آلودگیهای نفتی جلوگیری کرده و یا حتیالمقدور از میزان آن بکاهند و در صورت حدوث آلودگی، جبران حداکثری آن را تضمین کنند.در این بین کشورهای حاشیه
خلیج فارس به لحاظ اهمیت منطقه فوقالذکر با تصویب کنوانسیون کویت درصدد کاهش میزان آلودگیهای زیست محیطی در این حوزه برآمدند و گرچه کنوانسیون مذکور دارای خلأ فراوانی است اما نقطه شروع مثبتی به حساب میآید.در تحقیق حاضر میکوشیم با بررسی کنوانسیونهای بینالمللی مرتبط و نیز
کنوانسیون منطقهای کویت و با روشن کردن مبانی و منابع مسئولیت در این خصوص،
مسئولیت مدنی ناشی از آلودگیهای نفتی را تبیین کنیم. در این راستا علاوه بر دکترین، حقوق داخلی و رویه قضایی بینالمللی موجود را نیز مورد مطالعه قرار خواهیم داد.