بررسی عوامل موثر بر افزایش راندمان مصرف آب کشاورزی از اراضی حاشیه دریاچه ارومیه با تاکید بر توسعه پایدار

امنیت و مدیریت آب در بخش کشاورزی مهمترین راهبرد توسعه پایدار کشور است و با توجه به فرآیند توسعه کشور و دگرگونی اقتصاد ملی، بخش کشاورزی به تکیه گاه مهم امنیت و حیات اقتصادی کشور تبدیل شده است . تقاضای روبه رشد جمعیت و ضرورت تامین غذا و افزایش تولید، توجه به بخش کشاورزی را بعنوان یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی کشور که نقش زیادی در مدیریت این بخش و تامین مایحتاج کشور دارد، ضروری می سازد . امروزه عملیات کشاورزی و آبیاری در کشور ما ایران به قدری عادی به حساب می آید که در بسیاری از موارد کشاورزان فاقد تحصیلات کشاورزی بوده و یا از نظر کارشناسان فنی مربوط استفاده نکرده و در موارد زیادی با استفاده از شیوه سنتی قدیم نسبت به اجرای پروژه های کشاورزی اقدام می نمایند . با توجه به این مطلب که نیاز آب کشاورزی در حال حاضر بیش از 90 درصد مصارف آب کشور را شامل می گردد، راندمان پایین آبیاری باعث تلفات بسیار زیاد آب شده و دلیل این امر آن است که در مقادیر آبیاری قسمت عمد ه آب صرف تبخیر و تعرق شده و تقریبا تلفات عمقی وجود ندارد؛ اما هرچه به مقدار آب اضافه شود بخشی از آن صرف نفوذ عمقی و روان آب و تلفات دیگر می شود . با در نظر گرفتن رشد روز افزون جمعیت و افزایش مصرف آب و با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی کشورمان ایران و همچنین کاهش نزولات جوی به واسطه خشکسالی های پی درپی، براساس تحقیقات یک کمیته ی بین المللی، تا سال 2025 میلادی حدود 8 میلیارد نفر در کشورها و مناطقی زندگی خواهند کرد که وخیم ترین وضعیت آبی را داشته و اصطلاحا دچار کمبود مطلق آب خواهند شد . اغلب کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه در این دسته بندی قرار میگیرند . تا سال 1400 جمعیت کشور به 120 میلیون نفر خواهد رسید که نیاز غذائی این جمعیت حداقل 120 میلیون تن در سال است و اگر بخواهیم با توجه به وضعیت فعلی استفاده از آب، این مقدار را تأمین کنیم ، حداقل به 165 میلیارد مترمکعب آب نیاز داریم . متوسط نزولات آسمانی در کشور یک سوم متوسط بارش جهانی حدود 250 میلیمتر در سال است . همچنین به جهت وضعیت اقلیمی، میزان تبخیر 3 برابر میانگین تبخیر در جهان می باشد . با توجه به آنکه سهم عمده ای از منابع محدود آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می گردد سیاست گذاری برای مدیریت بهینه مصرف آب امری ضروری بوده و به همین دلیل تحقیقات اخیر محققان به منظور صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی ، اصلاح روشهای آبیاری و در نهایت افزایش راندمان مصرف آب کشاورزی سوق پیدا کرده است . بهینه کردن مصرف آب در کشاورزی و افزایش کارائی مصرف آن که در نهایت می تواند به پایداری سیستم کشاورزی آبی ، به همراه افزایش کیفی و کمی محصولات کشاورزی منجر شود ، مستلزم بکارگیری روشهای نوین آبیاری است . به منظور بررسی نقش شیوه های نوین آبیاری و استفاده از تجهیزات آبیاری تحت فشار ، تحقیقاتی در روستای یادگارلو از توابع شهرستان نقده که در حاشیه دریاچه ارومیه قرار گرفته است طی سال 1393 انجام شد . برای کاهش فشار بر منابع آب شیرین کشور ، عزمی ملی،همه توان مادی ومعنوی کشور را باید به عرصه بیاورد وهمه راههای ممکن از جمله بهره برداری گسترده از سیستم های آبیاری تحت فشار، استفاده از منابع آب شور . توجه به آب مجازی و باید در دستور کار قرار گیرد . از آنجا که سهم بالای مصرف آب در بخش کشاورزی، کشور را با بحران کم آبی مواجه کرده در حال حاضر پتانسیل آبی کشور دیگر پاسخگوی نیازهای روبه رشد تقاضای آب در این بخش نیست لذا مدیریت منابع و بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی تنها راهکار مقابله با بحران کم آبی است

Keywords:

مدیریت بهینه مصرف آب , اصلاح روشهای آبیاری , آب شیرین , سیستم های نوین آبیاری , منابع آب