بهرهگیری مولانا از داستانی عاشقانه برای تعلیم نکاتی عارفانه

آخرین داستان دفتر سوم مثنوی حکایت عاشقی است که چون در خلوت به معشوق می رسد، از او طلب بوسه و کنار می کند. معشوقمی گوید هرچند در ظاهر کسی اینجا نیست، خدا در همه جا حضور دارد و بدین ترتیب تقاضای عاشق را رد می کند. مولانا به سبکخودش در ضمن نقل این حکایت، داستان دیگری را می آورد تا این اصل عرفانی را تعلیم بدهد که نباید خدا را در مساله ای امتحان کرد.در گفتار حاضر سعی بر آن بوده است تا علاوه بر دانستن نظر دیگر شعرا درباره امتحان کردن معشوق، با نگاهی دقیق به دو داستان فوقنگرش مولانا درباره امتحان، رابطه عنوان داستان و مفاهیم مندرج در آن و هنرنمایی خاص مولانا در تعلیم نکات عاشقانه و عارفانه تبیینشود. این تحقیق نشان داد که در هیچیک از حکایات و داستانها و تمثیل های مثنوی به اندازه این داستان لفظ امتحان به کار نرفته و ازموضوع امتحان سخن به میان نیامده؛ در این داستان بیست و یک بار واژه امتحان به کار رفته است. هدف مولانا از نقل این داستانها بیانو تعلیم این نکته مهم است که هیچ جزئی خواه عاشق یا بنده یا مرید نباید و نمی تواند کل یعنی معشوق یا خدا یا پیر را بیازماید.

Keywords:

مولوی , مثنوی , عاشق , علی (ع) , امتحان