بررسی مصالح و معماری کویر

در لغت نامه دهخدا کویرهای ایران ، دریاهای خشک شده ای که به تدریج آب آنها تبخیر شده و اراضی بی حاصلی را تشکیل داده اند تعریف شده است . هوای کویر بسیار خشک است . درجه حرارت در شبانه روز بسیار متفاوت و از صفر در شب به حدود 60 درجه سانتیگراد در روز میرسد و این باعث می شود تخریب هائی در بخش هائی که دارای سطوح سنگی دارند صورت گیرد. مصالح عمده ساختمانی کویر با وجود وفور منابع طبیعی در منطقه خشت می باشد . این گل باارزش که تمام محسنات و توانائی های مربوط به مقاومت و ایستائی، عایق حرارتی و رطوبتی و توجیه اقتصادی و غیره را دارد ، در منطقه حرف اول را مطرح میکند واین خود از شاخص های معماری کویر است . دراین خطه ساختمان هائی وجوددارند که پس از 80 سال عمر هنوز بدون آنکه سقف آنها کوچکترین صدمه ای دیده باشد همچنان آب های سطح الارضی ناشی از باران را به پائین دست خود هدایت کرده و کوچکترین مشکلی را برای ساختمان بوجود نیاورده اند .بناهای خشتی اصولاً به دو دسته تقسیم می شوند اول آنهائی که داخل بافت شهری قرار گرفته اند و به همین جهت به آنها بیشتر رسیدگی شده است و دوم آنهائی هستند که خارج از بافت شهری و در مسیرهای رفت و آمد قرار گرفته اند که متاسفانه بکلی ویران گردیده و یا در حال ویران شدن ، هستند . بطور کلی عوامل مختلفی در تخریب بناهای خشتی دخالت دارند که مهم ترین آن عبارتند از : عوامل اقلیمی مانند باران و سیل و برف و زلزله - عدم رسیدگی به آنها که بنا شامل مرور زمان میشود - در اثر دخالت و تعارض بشر - در اثر رشد گیاهان ، حشرات و لانه جانوران - در معماری دوران اسلامی نیز همانند دوران بعد از آن برای جلوگیری از فرسایش ساختمانهای خشتی ، قشری از آهک وگچ و با اندودی از گل در مقابل باران محافظت ایجاد میکردند . رسم کاهگل مالی و عایق کاری نیز از دیگر رسوم منطقه بوده است . این نوع عایق کاری بسیار متدا ول و سال ها مقاو مت دارد . در این مقاله به مسائل مهم فوق و کلیات باارزش معماری کویر به تفصیل پرداخته خواهد شد. هر آن پاره خشتی که بر منظریست سر کیقبادی و اسکندریست (حافظ) هرچندکه گوینداین کاردل است کار خشت وگل نیست ولی درکویرباید گفت این کارخشت وگل است کاردل نیست.

بررسی مصالح و معماری کویر Keywords:

خشت , اقلیم , یکپارچگی , مقاومت , عایق