درنگی در حاشیه کتاب المکاسب

فقه شیعه دوره های مختلف و گوناگونی را پشت سرگذاشته است. کوشش های مخلصانه و مجاهدت های مستمر فقیهان از یک سو و پشتوانه عظیم و ناپیدا کرانه سیره و سخنان اهل بیت عصمت (صلوات الله علیهم اجمعین) از سوی دیگر از مهمترین علت های پیشرفت دانش فقه است. دوره های پیش از شیخ انصاری (قدس سره) را هرگونه تفسیر، تبیین و دسته بندی کنیم، شیخ انصاری نقطه عطف و تحول جدیدی در اجتهاد شیعه به شمار می رود. گستره توانایی و دانایی جناب شیخ انصاری در فقه و اصول به اندازه ای بود که توانست بر حوزه های شیعه به طور کامل سلطه افکند و روش و شیوه فقهی- اصولی خود را بر آن حوزه ها حاکم نماید تا آنجا که دو اثر ارزنده اش فراید الاصول و مکاسب محور تدریس ها و تحقیقات در حوزه های علمی و بسیاری از دانشگاه هایی می باشد که درباره فقه برنامه آموزشی یا پژوهشی دارند. در همین راستا که بر کتاب المکاسب شیخ انصاری (قدس سره) حواشی و شرح های مهمی نگاشته اند. التعلیقه علی المکاسب اصولی بزرگ میرزا حبیب الله رشتی (قدس سره) (م 1312 ق) از نخستین حاشیه های این کتاب است. حاشیه المکاسب حاج آقارضا همدانی (م 1322 ق) در یک جلد از حواشی مهم مکاسب شیخ به شمار می رود که به کوشش انصاری قمی انتشار یافته است.