جستاری بر پایداری مسکن بومی اجتماعات محلی زاگرس جنوبی (نمونه: معماری روستاهای کوهستانی شهرستان ممسنی)

در این مقاله بخشی از ساختار معماری ساده روستایی اما پایدار ایرانی در دامنه زاگرس جنوبی (استان فارس) با ویژگی های خاص خود در زمینه تاثیر اقلیم، مصالح بوم آورد و زندگی اجتماعی بر معماری و روند تحولات معماری مسکن روستایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. معماری کوهستانی ایران در سرزمینی به وسعت یک سوم کشور ایران و در محدوده ای از غرب و شمال غرب تا جنوب و جنوب غرب گسترده شده است. این گستردگی سبب شده است که معماری پویا و اصیل کوهستانی علی رغم داشتن شباهت ها در مناطق مختلف، تفاوت هایی هم در بر داشته باشد که بررسی معماری مناطق مختلف را ضروری می سازد. پایداری این معماری از آن جهت است که حاصل تلاش معماران گمنام روستایی ایران در انطباق با طبیعت و همراه با زندگی اجتماعی پس از گذشت قرون متمادی همچنان پابرجا مانده است و شاید اگر مداخلات بدون اندیشه سال های اخیر در پشت عناوینی همچون بازسازی پس از زلزله و یا جا به جایی روستاها با ایجاد شهرک های روستایی نبود؛ چه بسا قرن ها این سنت ادامه می یافت. لذا در پژوهش حاضر معماری اصیل کوهستانی در روستاهای زاگرس جنوبی (استان فارس، شهرستان ممسنی) و ساختار معماری این روستاها در زمینه کاربری مسکونی و اجتماعات محلی به صورت نمونه، مورد مطالعه کیفی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج مشاهدات و تحقیقات نشان می دهد که این معماری در روند تحولات خود در گذشته کاملا تابع عوامل اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی آن منطقه بوده است و کمترین تاثیر را از معماری سایر نقاط ایران گرفته است. در عین حال این معماری به دلیل استفاده از مصالح بومی منطبق با طبیعت از نظر زیست محیطی، به دلیل انطباق با فرهنگ محلی از نظر اجتماعی و به دلیل انطباق با نحوه معیشت مردم از نظر اقتصادی کاملا پایدار بوده است.

Keywords:

مسکن روستایی , معماری کوهستانی , معماری عشیره ای , توسعه پایدار روستایی , زاگرس جنوبی