بررسی عملکرد نشانه های شهری بر درک مردم از محیط شهری مطالعه موردی : شهر بندرعباس

شهر به عنوان محیط زندگی انسان باید قابلیت ایجاد ادراک هویت فضایی، احساس تعلق و ادراک زیبایی را، که ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند، دارا باشد به گونه ای که ایجاد آرامش، امنیت و لذت را در آنان موجب گردد. در واقع بدون احساس هویت در فضاهای شهری نمی توان به آن دلبستگی و تعلق خاطر پیدا کرد و بدون احساس تعلق نمی توان به احساس زیبایی و لذت بصری دست یافت[1] .رفتار انسان در شهر، وابسته به میزان درک و شناخت او نسبت به محیط است. پدیده ی ادراک، فرآیندی ذهنی است که در طی آن تجارب حسی، معنی دار می شود و از این طریق، انسان روابط امور و معانی اشیا را در می یابد [2].هنگامی که انسان سعی می کند فضای شهری را درک کرده، با آن تعامل کند و راه خود در آن بیابد؛ در حقیقت به این معناست که ذهن وی تلاش می کند تصویری روشن، به هم پیوسته و منسجم از کل شهر تهیه کند. یکی از عوامل شکل دهنده ی این تصویر، نشانه ها هستند [3]. نشانه، عنصر طبیعی یا مصنوعی است که به لحاظ شکل و عملکرد با محیط اطراف متفاوت بوده و جهت القای حس مکان و هدایت گری برای شهروندان مورد استفاده قرار می گیرد. تقویت کردن این عناصر، به عنوان نمود کالبدی ارزش های معنایی و فرهنگی جامعه، می تواند موجبات ارتقای تصویر ذهنی شهروندان و خوانایی فضای شهری را فراهم کند [4]. نشانه های شهری همواره در طول تاریخ به عنوان ابزاری جهت سازمان دهی به شهرها، قدرت نمایی و مواردی از این قبیل به کار برده می شدند. تاریخ شهرسازی بیانگر قدمت استفاده از نشانه های شهری می باشد. پیکر آتنا در شهر آتن در یونان باستان، ژوپیتر در روم باستان، مساجد در شهرهای اسلامی و مواردی مشابه مبین این واقعیت هستند که انسان همواره چه بر اساس طرح از پیش ریخته و چه ناخود آگاه دست به ایجاد نشانه های شهری زده است که در ذهن ساکنان آن شهرها از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده-اند و همچنین در ساختار دهی و نظم دهی به آن شهرها کمک بسیاری می نمودند. هنگامی که شهر و اجزا و ساختمان ها از وضوح و نمایانی بیشتر و کامل تری برخوردار باشند، خود را مشخص تر و قابل درک تر می سازند، این شهر حواس انسان ها را بیشتر به خود می کشاند و آن ها را به سمت خواندن خود دعوت می کند. انسان در این شهر راحت تر می تواند گام بر دارد و بر آن تسلط دارد. به بیانی ساده تر نمایانی را می توان ترکیبی از توانایی اجزای فیزیکی محیط در ارایه ی یک تصویر مشخص و واضح و توانایی شخص ناظر در انتخاب، پردازش، ذخیره، سازمان دهی و معنی بخشیدن به تصویر به صورت ذهنی دانست [5]. بر اساس آنچه از دیدگاه کارشناسان گفته شد، با توجه به اهمیت و ضرورتی که نشانه های شهری دارا می باشند، می توان از پتانسیل های نهفته ی آن ها به منظور ایجاد یک تصویر خوانا و شاخص از شهر چه در ذهن ساکنان، چه برای مسافران و گردشگران بهترین استفاده را به عمل آورد تا ضمن ایجاد یک سیمای منحصر به فرد شهری، برای عینیت بخشیدن به تصویر ذهنی مردم که به واسطه ی آن به نوعی هویت شهری مردم شکل می گیرد، تلاش شود.