منشایابی فلزات سنگین در خا کهای اطراف شهرک روی زنجان با استفاده ازتکنیک های آماری چندمتغیره

در این پژوهش برای تعیین منابع احتمالی کنترل کننده توزیع فلزات سنگین در خاک های اطراف شهرک صنعتی روی زنجان از تکنیک های آماری چندمتغیره استفاده شده است. برای انجام این مطالعه، از خاک های سطحی (صفر تا 10 سانتی متری) 184 نقطه ی نمونه برداری در قالب الگوی شبکه ای منظم به فاصله ی 500 متر نمونه برداری و غلظت کل فلزات سرب، روی، کادمیوم، نیکل و مس در آن ها اندازه گیری شد. برای تشخیص منابع احتمالی ورود آلاینده های فلزی به خاک، از تکنیک های ماتریس هم بستگی، تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه به عامل ها استفاده شد. نتایج بیان گر آن بود که خاک های منطقه به سرب، روی و کادمیوم آلوده هستند و میانگین غلظت آن ها در خاک ها به ترتیب 152/8، 294/2، 5/6 میلی گرم بر کیلوگرم است .ولی عناصر نیکل و مس در این خاک ها خطر آلودگی چندانی ندارند. بررسی ماتریس هم بستگی نشان از بالا بودن ضرایب هم بستگی میان جفت عناصر روی-کادمیوم و نیکل-مس داشت که دلیلی بر کنترل شدن توزیع این عناصر توسط عوامل مشترک است. استفاده از راهکار تجزیه به مولفه های اصلی منتج به استخراج تنها دو مولفه ی اثرگذار بر توزیع داده ها شد که در مجموع، حدود 84 درصد از واریانس کل داده ها را توجیه می کنند. به نظر می رسدفعالیت های مختلف صنعتی انجام گرفته در شهرک صنعتی روی، عامل اصلی کنترل کننده توزیع عناصر سرب، روی و کادمیوم در خا ک های اراضی مطالعاتی است؛ در حال یکه عناصر نیکل و مس تحت تاثیر عامل مواد مادری می باشند. انطباق یافته های این پژوهش با نتایج پژوهش های پیشین در منطقه مطالعاتی، بیان گر کارایی آمار چندمتغیره برای شناسایی منشاهای احتمالی فلزات سنگین در خاک است

Keywords:

آلودگی خاک , تجزیه به عامل ها , زنجان , عناصر سنگین , ماتریس هم بستگی