تحولات ژئوپلیتیکی قفقاز پس از واقعه 11 سپتامبر

منطقه قفقاز که رشته کوههای فاز بزرگ آن را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می کند، از آغاز فروپاشی شوروی تا کنون به کانون توجه منطقه اثی و بین المللی تبدیل شده است. برزخ طبیعی قفقاز حدفاصل بین دامنه های جنوبی رشته کوههای قفقاز بزرگ تا مرزهای شمالی غربی ایران و شمال شرقی ترکیه قرار دارد، به محل برخورد منافع روسیه و ایلات متحده تبدیل شده است. این گذرگاه که امکان ارتباط زمینی بین غرب( حوزه دریای سیاه و اروپا) و شرق (حوزه خزر و آسیای مرکزی) را فراهم می آورد، از دیرباز دارای اهمیت استراتژیک بوده است. این اهمیت پس از فروپاشی شوروی و استقلال جمهوریهای قفقاز و آسیای مرکزی و به ویژه پس از رویداد 11 سپتامبر 2001 بیشتر شده است. وجود منابع غنی نفت و گاز در منطقه اسیای مرکزی و حوزه دریای خزر و صدور آن به بازارهای جهانی، از منطقه ای محصور در خشکی، سبب برخورد منافع غرب و روسیه و هم چنین صف بندی نیروهای منطقه ای و فرامنطقه ای شده که در نهایت توازن قوا را بر هم زده و به بحرانی تر شدن منطقه منجر شده است. منطقه قفقاز در محدوده ای به وسعت 400 هزار کیلومتر مربع بین غرب دریای خزر و شرق کوههای ققاز بزرگ به طول 1200 کیلومتر در جهت شمال غربی از شبه جزیره تامان در تنگه کرچ(بین دریای سیاه و دریای آزوف) و جنوب شرقی تا شبه جزیره آبشوران در غرب دریای خزر(در شرق جمهوری آذربایجان) کشیده شده است. رشته کوههای قفقاز بزرگ منطقه قفقاز را به دو بحخش شمالی واقع در دامنه های شمالی(قفاز شمالی) و جنوبی واقع در دامنه های جنوبی(قفقاز جنوبی) تقیم می کند.