مروری بر سلامت روان از نگاه دین و اثرات روانشناختی نماز

سازمان جهانی بهداشت، بهداشت روانی را چنین تعریف می کند که در درون مفهوم کلی بهداشت جای می گیرد. بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش های اجتماعی، روانی، و جسمی. در واقع بهداشت تنها نبود بیماری یا عقب ماندگی نیست. قلمرو دین و آموزه های آن تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی بشر را دربرمی گیرد که مهمترین آن توجه به بهداشت جسمانی و روانی است. درمکتب حیات بخش اسلام هیچ انسانی حق ندارد با انجام کارهای زیان آور و ترک امور مفید به سلامت جسم و روان خود آسیب وارد کند. نظر به اینکه مسیله سلامتی هم برای فرد و هم برای جامعه ازاهم موضوعات بوده و ازسوی دیگر دغدغه بیماری های فردی و اجتماعی تمام جوامع را تهدید می کند. لذا همیشه بشر به دنبال کشف علل و عوامل پیدایش بیماری و دستیابی به سلامت جسم و روان بوده است. خداوند درقران کریم تنها راه رستگاری و سعادت انسان را درتزکیه و پالایش روان آدمی می داند و می فرماید هرکس نفس خود را ازگناه پاک سازد به یقین رستگار خواهد شد و هرکس آن را به کفر وگناه پلید گرداند زیان کار خوهد گشت درتعالیم اسلامی اهمیت زیادی به سلامت جسم و روان داده شده است. امام علی(ع) می فرماید هرکس دراسایش و نعمت باشد قدر بلا و گرفتاری را نمی داند بنابراین پیشوایان معصوم (ع) درسیره رفتاری و عملی خود مسلمانان را به رعایت و حفظ بهداشت جسم و روان سفارش نموده اند و به منظور حفظ سلامتی راهبردهایی را پیشنهاد نموده اند. امروزه بسیاری از روانشناسان دریافته اند که دعا، نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین، اضطراب، افسردگی، نگرانی، تشویق و ترس را که زمینه ساز بسیاری از بیماری هاست برطرف می کند الابذکر الله تطمین القلوب نماز ارتباط صمیمانه ای است میان انسان و خدا، بطوریکه وقوف خاشعانه و خاضعانه انسان در نماز، در برابر خداوند متعال به او نیرویی معنوی می بخشد که حس صفای روحی و آرامش قلبی، امنیت روانی وسلامت روانی را در او پدید می آورد. تاثیر مهم نماز در کاهش اضطراب و افسردگی بیماران روانی و ایجاد سلامت روانی، شبیه تاثیر روان درمانی برخی از روانپزشکان برای درمان اضطراب و افسردگی بیماران روانی است. انسان بلافاصله بعد از نماز به ذکر و تسبیح و دعا می پردازد و به ریسمان ناگسستنی الهی چنگ می زند و خود و سرنوشتش را به او می سپارد همین فکر اتصال به نیرویی ما فوق نیرو های طبیعی ،خوف، بیم و اضطراب را از ذهن و روان انسان بیرون می راند و انسان به یک آرامش و امنیت روانی دست پیدا می کند در واقع در این پژوهش نگاهی گذرا به سلامت روانشناختی با رویکرد دینی و اثرات نماز پرداخته شد. همچنین به ارایه راهکارها و نتیجه گیری در این حوزه پرداخته شد.مقدمه و هدف: فشارهای روانی ناشی از زندگی مدرن و تغییرات سریع اجتماعی که تحت تاثیر رشد سریع زندگی صنعتی شکل می گیرد، تاثیرات عمده ای بر سلامت روان انسان دارد. سلامت روان یکی از مهمترین مولفه های یک زندگی سالم است که عوامل بی شماری در شکل بندی صحیح یا ناصواب آن دخیل هستند (سازمان بهداشت جهانی،2007). در متون مذهبی مسلمانان نماز و دعا از جایگاه ویژه ای برخوردار است، گسترش روز افزون پژوهش ها و فعالیت های علمی در راستای سلامت معنوی و نقش فعالیتهای معنوی در سلامت جسم و روان اهمیت رویکرد ادیان توحیدی به امورمعنوی را بار دیگر نمایان می سازد. پیامبر اسلام فرمودند، آگاه باشید نماز سفره گسترده خدا در زمین است که خداوند آن را روزی پنج بار برای اهل رحمتش (افراد شایسته رحمت) گوارا نموده است. و از حضرت صادق(ع) نقل شده است: بر تو باد به دعا کردن زیرا آن درمان هر دردی است. از سوی دیگر در مقالات علمی اثرات فعالیت های مذهبی و معنوی روی سلامتی به صورت بهره های معنوی، اجتماعی، روانشناسی و جسمی ذکر شده است و بهبود پیامدهای سلامت به واسطه فعالیت های مذهبی و معنوی گزارش شده است (مفتون، جهانگیر، ریاضی و رسولی، 1394). در واقع هدف از این پژوهش تبیین کلی و مروری بر مبحث سلامت روان با تکیه بر دین و اثرات نماز است. همچنین راهکارهایی در رابطه با این حوزه مظرح می گردد.راهکارهای پیشنهادی در حوزه سلامت روان و نماز1. ایجاد مراکز تحقیقاتی روانشناختی با رویکرد دینی.2. توسعه پژوهش ها در مورد اثرات نماز بر سلامت روانشناختی و کاهش بیماری های روان.3.تالیف کتب روانشناسی مرتبط با دین.4. گسترش مراکز خدمات روانشناسی با تکیه بر دین و تقویت معنویت که عموم مردم بتوانند به صورت رایگان از آن بهره ببرند.5. سیاست گذاری کلان و اختصاص بودجه مناسب در حوزه سلامت روان.6. گذراندن دوره های فرهنگی، آموزشی و معنوی برای اقشار مختلف و اولویت قرار دادن پیشگیری در حوزه سلامت روان.بحث و نتیجه گیریآنچه در این پژوهش به رشته تحریر درآمد نگاهی مختصر به مبحث سلامت روان و نماز بود. در واقع تامین نیازهای روانی انسان ها اهمیت بالاتری در مقایسه با تامین دیگر نیازها دارد. در درجه اول، خانواده به عنوان اولین و مهمترین نهاد زندگی و سپس مدرسه به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی اثرگذارترین مولفه دربهداشت روانی کودکان و نوجوانان است. بنابراین، ضروری است خانواده، مدرسه وجامعه هماهنگ با هم درراستای بهداشت روان از آموزه های دینی در تربیت کودکان ونوجوانان بهره گیرند. و توصیه می گردد که پژوهش های این حوزه گسترش یابند و با دیدی همه جانبه که دین هم شامل آن است به مبحث سلامت روان پرداخته شود.

Keywords:

سلامت روان , دین , اثرات روانشناختی , نماز