تحلیل اعتبار و ارزش معرفتی برهان های امکان و وجوب نزد ابن سینا و ملاصدرا

برهان امکان و وجوب که گاهی به اختصار از آن برهان ((امکان)) تعبیر می شود یکی از استوارترین براهین عقلی در اثبات وجود خداوند است. این برهان در میان حکمای اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است و از آن به عنوان طریق فلسفه و اثبات وجود صانع یاد می شود. محور اصلی این برهان، وجود ممکنات و معلولات است. یعنی از طریق علم به ممکنات بر وجود واجب و مسبب، اقامه دلیل می شود. این نوع برهان، بنا بر تقسیم رایج میان منطق آنان، از نوع برهان انی است. از طرفی به اعتقاد همه حکمای علم به منظور محقق نمی شود مگر اینکه علم به علت قبل از آن تحقق یافته باشد. دراین صورت اثبات ملت از طریق دلیل انی کاری بیهوده و بلااثر خواهد بود و براهینی که بر این پایه استوار باشد، ارزش معرفتی نخواهد داشت. ابن سینا برای اثبات ارتباط معرفتی برهان امکان و وجوب، آن را نوعی برهان لمی تلقی کرده و ملاصدرا با استفاده از دقت هایی که بوعلی در دفاع از این برهان دارد این برهان را نوعی دلیل یقین آور در برابر کلینیک یقین آور نیست، دانسته است.

Keywords:

ابن سینا , ملاصدرا , برهان امکان و وجوب , برهان لمی , برهان انی