تئوری 'دیگری' در نقد روانکاوی لاکان

در حوزه نقد پامدرن، تحلیل ژاک لاکان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. او با معرفی بحثهای ساختار گرایی در حوزه ناخودآگاه ، تحول شگرفی در روانکاوی کلاسیک ایجاد کرد. بر خلاف فروید که وجود ناخودآگاه را مقدم بر زبان می دانست ، در تئوری پساساختارگرایی لاکان این زبان است که ناخودآگاه را می سازد. اما آنچه در لاکان اهمیت می یابد این است که زبان نه تنها در ایجاد ناخودآگاه که در ایجاد سوژه ( فاعل ) نیز نقش اساسی ای را ایفا می کند. مفهوم دیگری در لاکان در سه زمینه متفاوت مطرح می شود. اولین بار در مرحله آینه (mirror stage) وقتی که سوژه با یافتن تفاوت بین خود و " خود دیگر" شکل می گیرد . نظم نمادین زمینه دومی است که دیگری در آن بحث می شود. نظم نمادین که حیطه زبان است مرحله ای است که نه تنها به سوژه هویت می بخشد که او را وابسته به زنجیره دلالت می سازد. و بالاخره زمینه سوم در لاکان ناخودآگاه است که محل گفتگوی دیگری است و سوژه برای تثبیت خود به آن وابسته است. بنابراین در تئوری لاکان، دیگری کانون اصلی هویت سوژه است: با دیگری است که شکل می یابد ، دیگری خود را درمی یابد و با دیگری به شناخت می رسد. علاوه بر این در نظر لاکان، مفهوم تمایل (desire) نیز فقط با دیگری معنا می یابد و ماهیت آن متکی به دیگری است چرا که دیگری هم علت و هم غایت میل است. هدف این مقاله ابتدا تعریف مفهوم تمایل است و سپس ارتباط آن با دیگری و سپس جایگاه آن در تئوری روانکاوی لاکان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

Keywords:

دیگری , تمایل , ژاک لاکان , ضمیر ناخودآگاه , سوژه , زبان , خود , نظم , نظم تمادین