توجه به تناوب های زراعی، رویکردی در جهت حفاظت از منابع آب و خاک

به منظور مطالعه کارایی استفاده از زمین و بهره وری آب در تناوب های دهستان دشت، شهرستان شهرضا پژوهشی در سال 1393 انجام شد. برای محاسبه کارایی استفاده از زمین، مجموع تعداد روزهای حضور گیاهان زراعی در تناوب بر کل روزهای دوره تناوب تقسیم شد. در مطالعه حاضر سه تناوب (پیاز پاییزه- گلرنگ تابستانه گندم)، (خربزه-گندم -گلرنگ تابستانه) و (پنبه- آیش - سورگوم علوفه ای کشت اول) به ترتیب با ضرایب -3 و 3-33- و 4- از وضعیت نامطلوب تری نسبت به سایر تناوب ها برخوردار بودند. کارایی استفاده از زمین در منطقه مطالعاتی دامنه ای از 58 تا 88 درصد داشت (شکل 2). تناوب های (کلزا- ذرت دانه ای میان رس - جو)، (گلرنگ پاییزه -ارزن-جو) و (پیاز پاییزه -گلرنگ تابستانه- گندم) به ترتیب با کارایی استفاده از زمین 88، 83، 87 درصد بالاترین مقادیر کارایی استفاده از زمین را داشتند. محصولات با طول دوره رشد کم و امکان تولید دو محصول در سال اول تناوب دلیل این افزایش کارایی است. در پژوهشی در مناطق کویری استان اصفهان در بین تناوب های آزمایش شده، کارایی استفاده از زمین دامنه ای از 21 تا 53 درصد داشت حضور آیش در تناوب ها می تواند کارایی استفاده از زمین را به طور قابل ملاحظه ای کاهش دهد و چنین وضعیتی در تناوب (پنبه - آیش - سورگوم علوفه ای کشت اول) قابل مشاهده است. در ایران محدودیت منابع آب بیش از زمین مسیله ساز بوده و بنابراین بیشتر توجهات معطوف به مسیله آب است و بنابراین کارایی استفاده از زمین کمتر مورد توجه بوده است.