آفرینشگری موسیقایی - زبانی در مخزن الاسرار نظامی

شاعران بزرگ، به هر شیوه ای که شدنی باشد، راهی به رهایی از زندان زبان می جویند و همواره در راه رساندن پیام شاعرانۀ خود، به آفرینشگری و نیز گریز از چنبر تکرار می پردازند. نظامی نیز از آن دسته شاعران بزرگ است که هرگز بند زندان زبان را برپای اندیشۀ پویای خویش برنتافته و به یاری آفرینشگرهای بی مانند خویش، راه بیرون شدی از این چارچوب کهنه و پذیرفته شدهف یافته است. گنجایی یک جستار - و حتی چند جستار - را به راستی در خور بررسی گسترۀ شگفت نوآوری های نظامی و بازنمودن دست آوردهای ارزشمند او در آفرینش و به کارگیری ترکیبات تازه نمی توان دانست. نغزکاری های پیرگنجه در این شیوه چنان پرشمار و چشم گیری است که از این دید، کار او تنها با کار سخن سرای بزرگ شروان و یار سخندان او، خاقانی، سنجیدنی است و باز بر آنم که نظامی در این کار از خاقانی نیز گامی چند پیش رفته و به جایگاه و پایگاهی والاتر دست یافته است. نگاهی کوتاه و گذرا به یادگار جاودان نظامی، پنج گنج بسنده است تا خواننده به خوبی دریابد که با چه مایه نوآوری و آفرینشگری رو به روست. نظامی با آفرینش ترکیبهای گوناگون، معانی و مفاهیمی را بازگو می کند که اگر بخواهیم آنها را با عبارتی دیگر بازگویی و گزارش کنیم، گاهی ناچار می شویم در برابر هر تیکب در بیت او، جمله ای بلند بیاوریم.