ضرورت استفاده از نام واقعی ظروف در ادبیات باستان شناسی ایران

زبان علم ، ابزاری برای تسهیل و انتقال سریع مفاهیم و مهمترین وسیله ی یادگیری، کاربرد و گسترش آن است. بی تردید، مهمترین و بیشترین یافته های حاصل از کاوش های باستان شناسی، طیف وسیعی از ظروف می باشند که عمدتا سفالین، فلزین ویا آبگینه هستند. متاسفانه در ادبیات باستان شناسی ایران، هیچ زبان علمی ای برای معرفی بدون واسطه ی آنان به گونه ای که بتواند خواننده را از سه مولفه ی جنس، فرم و حجمشان آگاه سازد، وجود ندارد. به عبارت دیگر، خوانندگان گزارشات باستان - شناسی در ایران، نیازمند دیدن عکس و دانستن اندازه، حجم و بسیاری از علایم ظاهری یک ظرف می باشند تا بتوانند با استناد به آنها تصویری از آن ظرف را در ذهن خود نقش کنند و به کاربری آن پی ببرند. حال آنکه در ادبیات باستان شناسی انگلیسی، هر ظرفی متناسب با مولفه هایش (جنس، فرم و حجم) با نام خاصی خوانده می شود و همگان نیز می دانند این نام خاص به چه نوع ظرفی اطلاق می گردد. متاسفانه این مهم در ادبیات باستان شناسی ایران چندان مصداق ندارد؛ زیرا هر باستانشناس، به فراخور دانسته های خود – و نه الزاما بر اساس آنچه که در منابع ادبی آمده و همگان باید خود را ملزم به دانستن و رعایت آن بدانند عنوانی را که فکر می کند درست است، به یک ظرف اطلاق می کند. بر همین اساس، گاه یک باستانشناس ظرفی را در گزارش یا پژوهش باستان شناسانه ی خود با یک نام خاص معرفی می کند و باستانشناسی دیگر، همان ظرف را با نامی دیگر می نامد. این نقیصه بدان علت نیست که ظرف مورد نظر دارای چند اسم بوده و یا با چند نام خوانده می شده است، بلکه علتش، بی اطلاعی ما از نام اصلی و واقعی آن ظرف است. در منابع ادبی، هر یک از ظروف بر اساس مولفه هایشان، نام خاصی داشته اند و هر خواننده یا شنونده نیز با خواندن یا شنیدن آن نام، تصویری واضح از تمامی مشخصات آن ظرف را در ذهن خود تداعی می کرد. با التفات به آنچه که معروض افتاد، شایسته است تا نامیدن هر یک از ظروف در ادبیات باستان شناسی ایران به صورت منسجم، یکپارچه، هماهنگ و مبتنی بر یک قاعده ی مشخص و یکسان انجام گیرد. برای تامین این منظور، نخست باید در قالب یک طرح پژوهشی، نام واقعی و درست هر یک از ظروف را با رجوع به منابع ادبی و متون اصیل فارسی استخراج و منتشر کرد و سپس تمامی پژوهشگران و باستانشناسان خود را موظف به رعایت نتایج کاربردی طرح پژوهشی مذکور بدانند به گونه ای که وقتی اسمی از یک ظرف به میان آمد، همگان بدانند مراد از آن ظرف چیست و آن نام، در بر گیرندهی کدام یک از مولفه های: فرم، جنس، حجم و کاربری ظرف می گردد. در این صورت است که می توان به درک کامل و یکسانی از گزارشات باستان شناسی مربوط به ظروف دست یافت. در این مقاله سعی نگارندگان بر آن است تا ضمن تشریح اهمیت موضوع و تبیین ضرورت استفاده از نام واقعی و درست ظروف در ادبیات باستان شناسی ایران، راهکارهای دستیابی به این مقصود را نیز ارایه نمایند.

Keywords:

ادبیات باستان شناسی ایران , نام ظروف , فرم ظروف , منابع ادبی , متون فارسی