ارزش گذاری آب متناسب با شوری (مطالعه موردی: محدوده مطالعاتی مرودشت - خرامه)

ارزشگذاری آب، بخش مهمی از سیاستگذاری، برنامه ریزی منابع آب و مدیریت تقاضا است. در حال حاضر نرخ آب در بخش کشاورزی بر اساس سطح زیرکشت و نوع محصول تعیین می شود، این مبنا بدون در نظر گرفتن نوع منابع آب قابل دسترس، کیفیت آب، هزینه های تامین آب و رقابت برای دسترسی به منابع آب موجود است. در این مطالعه شوری آب و تاثیر آن بر عملکرد محصولات غالب محدوده مطالعاتی مرودشت - خرامه به عنوان مبنایی برای ارزشگذاری نسبی آب مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش جهت بررسی کیفیت آب محدوده مطالعاتی مورد نظر از داده های 50 حلقه چاه با توجه به پراکنش مناسب در کل منطقه استفاده شد. نتایج نشان داد که مقدار میانگین EC و SAR به ترتیب برابر با 3/05 dS/m و 4/26 است. در برخی از نمونه ها مقدار SAR تا 23/3 افزایش مییابد که در کلاس غیرقابل استفاده برای آبیاری قرار میگیرد. در عین حال تاثیر سطوح مختلف کیفیت آب بر میزان عملکرد محصولات مختلف منطقه با توجه به روش ارایه شده در نشریه فنی شماره 29 آبیاری و زهکشی فایو برای پیشبینی کاهش عملکرد محصول در شرایط شور و در نهایت ارزش ناخالص تولید به ازای هر واحد آب (BPD) در کشتهای غالب منطقه مورد بررسی قرار گرفت . محدوده مورد نظر مطابق با متوسط EC به منطقه های مجزا و کوچک تری تقسیم شد و با توجه به تابع تولید هر محصول و شیب کاهش عملکرد (درصد کاهش محصول به ازای یک واحد افزایش هدایت الکتریک ی اشباع خاک) میزان عملکرد محصولات غالب منطقه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد ارزش نسبی آب در هر کدام از مناطق محدوده مطالعاتی مورد مطالعه یکسان نیست، چرا که مقدار عملکرد و ارزش ناخالص تولیدی (درآمد حاصله) محصولات مختلف با استفاده از کیفیتهای مختلف آب آبیاری در هر کدام از مناطق محدوده مورد مطالعه، متفاوت است. نتایج نشان داد برای کشت های گندم آبی، جو آبی و چغندرقند که نسبت به شوری مقاوم اند، میزان کاهش عملکرد و تغییرات آب مصرفی در صورت استفاده از آب با کیفیت پایینتر، کم بوده و در نتیجه میزان BPD بیشتر حاصل شد ولی در کشتهای گوجه فرنگی و ذرت دانهای که حساس به شوریاند، عملکرد واقعی تیوری و بالتبع میزان BPD کاهش یافت. بیشترین میزان BPD به ترتیب برای کشت های گوجه فرنگی و برنج حاصل شد. با توجه به نتایج حاصل توصیه می شود جهت کشت محصولات بهاره بعد از کشتهای پاییزه بعد از کشت گوجه فرنگی، کشت چغندرقند به جای کشت برنج در دستور کار قرار گرفته شود. البته زمانی این امر محقق خواهد شد که با مدیریتهای از قبیل کم آبیاری،استفاده از روشهای آبیاری نوین و... مقدار آب مصرفی در تولید چغندرقند را کاهش داد. درست است که میزانBPDبرای برنج بیشتر از چغندرقند حاصل شد ولی این محصول در مقایسه با گیاه برنج نسبت به آبهای با کیفیت پایین مقاوم تر و نیزقابلیت پذیرای مدیریتهای زراعی و آبیاری مختلف را داراست. همچنین در مصرف آب نیز صرفه جویی خواهد شد. با توجه به قیمت نامتعادل و غیر واقعی آب کشاورزی در ایران، ارزش گذاری آب بر اساس ارزش تولیدBPDو اثر بخشی کیفیت آب درکاهش آن و در نتیجه ارزش تولید در مناطق مختلف میتواند سبب تغییر رفتار زارعین در میزان بهره برداری و نیز امکان استفاده منطقی از آب در قالب مدیریتهایی از قبیل تغییر الگوی کشت و جایگزینی کشتهای پرمصرف با کشتهای کم مصرف و با بهره وری اقتصادی بالاتر و نیز توسعه سرمایهگذاری در جهت گسترش روشهای آبیاری با راندمان بالا گردد که درنتیجه این رویکرد سبب مدیریت بهره برداری از منابع آب محدود کشور بالاخص منابع زیرزمینی خواهد شد

Keywords:

کیفیت , عملکرد , BPD , مدیریت