بررسی ماهیت وجودی نقش شکار در فرش های دوره صفویه

انسان از دیرباز به سبب افکار و عقاید جادویی و ابقای حیات با پدیده شکار آشنا بوده و این آشنایی در ادوار گوناگون به اشکال گوناگونی ادامه یافته است. از این رو بدیهی است مقوله شکار در هنرهای گوناگون به طرق متنوعی انعکاس یابد. فرش از جمله هنرهایی است که به استناد آثار باقی مانده موضوع شکار را پس از عصر صفوی در خود گنجانده است و در این عصر تا درجه رفیع هنری ارتقاء یافته و به کالایی تجملی و اشرافی بدیل گشته است. ماهیت وجود نقش شکار بر فرش در دوره صفویه می تواند به دو دلیل عمده و البته کام متفاوت باشد که یکی انعکاس تصویر بزم و جلال شاهانه در شکارگاه های درباری و قدرت نمایی شاهان بر روی فرش و دیگری بیان مفاهیم اساطیری و عرفانی صید و صیادی است که با تحقیقات انجام شده در فرش های صفویه، مفاهیم نمادین همواره بخشی از دلایل وجودی نقوش آن بوده است. از طرفی نقش فرش همواره تجلی ای از باغ و بهشت عدن برای ایرانیان بوده است. لذا وجود صحنه شکار در فرش که در نگاه نخست تصویری همراه با خشونت و خونریزی را تداعی می نماید چه دلیلی دارد این مقاله با هدف کلی تحلیل این نقش در فرش و دستیابی به پاسخ این پرسش به سرانجام رسیده که نتایج نشان میدهد هر چند در برخی نمونه ها ارتباط معناداری بین قدرت نمایی شاهانه و طرح شکارگاه بر فرش وجود دارد، اما با توجه به تلاش هنرمند طراح در ارایه تصویری ورای تصویر معمولی و زمینی و تلفیق نقش شکار در فرش با عناصری همچون فرشتگان، سیمرغ، اژدها، شیرها و حیواناتی با بال های کوچک و تاکید بر نقش گرفت و گیر و شکار گاو توسط شیر مطمین دلیل وجودی این نقش چیزی جز تفریحی شاهانه است که البته هم پوشانی هایی هم با آن دارد. از موارد کاربرد این تحقیق توجه به نمادشناسی و رمزپردازی طراحی فرش با الهام از عناصر غیر تزیینی است که می تواند در زمینه مفهوم معنوی فرش نقش مهمی داشته باشد و با دقت در آن طراحی معاصر فرش نیز رنگ و بویی مفهومی تر می یابد. این مقاله به روش تحلیلی-توصیفی و با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و مشاهده هشت نمونه از فرش های مرتبط با مفهوم شکار متعلق به دوره صفویه انجام شده است

بررسی ماهیت وجودی نقش شکار در فرش های دوره صفویه Keywords:

فرش , شکارگاه , شکار , صفویه , عرفان