قاعده الواحد و نظام علی از دیدگاه ابن سینا و محقق طوسی

پذیرش قاعده فلسفی الواحد و اعتقاد به مبدا واحد برای همه موجودات کثیر،فیلسوف را به مساله چگونگی صدور کثرت از خداوندی که از جمیع جهات واحد است.رهنمون می سازد. فیلسوفان مشایی مانند ابن سینا در پاسخ به این مساله نظریه ایمعروف درباره نظام عالم ارایه کرده اند. در مقابل متکلمان مسلمان (به ویژه فخررازی) با انگیزه ای دینی، مم با این قاعده و هم با نظریات فلسفی درباره نظامهستی مخالفت می نمایند. خواجه نصیر الدین طوسی در اثار خود، با تثبیتقاعده الواحد و پاسخگویی به اشکالات مخالفان، نظریه فیلسوفانی چون ابن سینا راتقویت می نماید. با این حال محقق طوسی در برخی از اثار خود تقریر خاصی ازقاعده الواحد ارایه می دهد. وی بر آن است که از واحد از آن جهت که واحد است جزواحد صادر نمی شود ولی صدور موجودار متعدد از مبدا واحد با حیثیت های مختلفامکان پذیر است. محقق طوسی در اثار خود مراتب علی موجودات را به دقت تنظیممی کند. در مرتبه نخست از مبدا تعالی موجودی صادر می شود و در مرتبه دوم دوموجود قرار دارند که یکی از انها از سوی مبدا اول صادر شده است. در مراتب بعدیهم علاوه بر انکه موجوداتی که خود از مبدا صادر شده اند مصدر اشیا مختلفیمی شوند از مبدا تعالی نیز موجودات خاصی صدور می یابند.