غرض الهی از دید ابن سینا و مقایسه آن با نظر متکلمان

یکی از موضوعات مهم در اندیشه اسلامی بحث غرض داشتن حق تعالی است. آیا حق تعالی درافعال خود غرض و غایتی را دنبال می کند یا آنکه خدا منزه از غرض و هدف است. هر یک ازنحله های فکری بنا بر خداشناسی خود موضع متفاوتی در این باره داشته اند. معتزله بر غایتداشتن خداوند و اشاعره بر پیراسته بودن ساحت حق از آن، تاکید کرده اند. ابن سینا متناسب بانوع خداشناسی فلسفی خود، فراتر از نگاه ظاهری متکلمان، هم نظر با معتزلیان، نبود غرض رامساوی با عبث بودن فعل دانسته و در عین حال، هم نظر با اشاعره، داشتن غرض را مخالف توحیدالهی می داند. از دید ابن سینا علم عنایی حق، علت تامه پدیدآمدن موجودات است و علم ذاتی حقبه ذات خود ، مبدا فیضان عالم وجود است . علم عنایی واجب به موجودات و علم او به اینکه واجباست موجودات چگونه باشند تا بر نیکوترین نظام موجود شوند، موجب پدید آمدن نظام عالماست. بر این اساس غرض نداشتن افعال الهی به دید ابن سینا، نه مطابق با نظر اشاعره است و نهپذیرفتن غایت از سوی او، همانند نظر متکلمان عدلیه است، بلکه وی طرحی نو در میاندازد و هردو نظر را بر اساس مبانی فکری خویش اصلاح می کند.

غرض الهی از دید ابن سینا و مقایسه آن با نظر متکلمان Keywords:

ابن سینا , غرض الهی , غایت , علم عنایی , معتزله , اشاعره , نظام احسن