بررسی ویژگی های مورفوکلیماتیک آبکندهای استان خراسان

به منظور پیدا کردن راه حل های اصولی و علمی مهار و کنترل آبکندها، داشتن اطلاعات جامع و کامل ار خصوصیات خاک، نوع اقلیم، نوع کاربری و سایر ویژگی های آبکندها ، در مناطق مبتلا به فرسایش آبکندی ضروری است. با این اهداف، با استفاده از اطلاعات منابع ذیصلاح، عکس های هوایی، نظرات کارشناسی، مدیریت اجرایی آبخیزداری و استعلام از منابع مختلف، مناطق آبکندی استان خراسان و شناسایی و پس از بازدیدها و بررسی های صحرایی با استفاده از GPS محدوده گسترش آبکندها مشخص گردید . نقشه رقومی این محدوده ها در محیط Ilwis تهیه مساحت هر منطقه آبکندی محاسبه گردید. نقشه محدوده آبکندها با نقشه اقلیم تهیه شده به روش دومارتن گسترده منطبق و اقالیم مناطق آبکندی تعیین و به تفکیک اقلیم دسته بندی شدند. از مناطق آبکندی واقع در هر تااقلیم، دو آبکند معرف با دوتکرار تعیین گردید. خصوصیات مورفومتریک هر یک از آبکندهای انتخابی از قبیل شکل و پلان سر، پلان عمو.می، طول، عرض و عمق آبکند تعیین واندازه گیری شده وپرسشنامه مربوط به اطلاعات صحرایی از قبیل کاربری قدیم و جدید اراضی، خسارت وارده و علل ایجاد آن بر اساس شواهد صحرایی تهیه گردید. نمونه برداری خاک از افقهای قابل تشخیص سرآبکند 25% و 75% طول آبکند، از دیواره انجام و در آزمایشگاه مقادیر کمی پارامترهایی همچون اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد گچ، درصد آهک، درصد رس، درصد سیلت، درصد شن، بافت، کلر، درصد اشباع و کلاس پایداری تعیین شد. اطلاعات حاصل از این تحقیق نشان داد که عمده مناطق آبکندی استان خراسان در نواحی مسطح و تپه ماهورهای کم شیب شمالی و مرکزی که دارای اقلیم نیمه خشک سرد، خشک بیابانی سرد و نیمه خشک فرا سرد می باشند، قرار دارد. بیشترین سطح آبکندها با مساحت 18114 هکتار در اقلیم خشک بیابانی سرد و کمترین آن با مساحت 13739 هکتار در اقلیم نیمه خشک سرد واقع است. پلان عمومی آبکندها اکثرا شاخه ای یا سرشاخه ای و مقطع آنها U شکل می باشد. بافت خاک نمونه ها سبک تا متوسط و حداکثر نسبتا سنگین بوده و پایداری خاکدانه ها در کلاس یک می باشد. ریزدانه بودن بافت خاک و حساسیت زیاد و ذاتی آن به فرسایش، وجود املاح و تغییر کاربری از عوامل اصلی ایجاد آبکند در استان خراسان می باشد. زمین شناسی مناطق آبکندی از تشکیلات حساس به فرسایش از قبیل مارنها تشکیل شده که ریزدانه و توام با املاح می باشند.

Keywords:

فرسایش خاک , خراسان , مورفوکلیماتیک