آبخیزهای شمال کشور ، کانون بحران های آتی

طی سی سال (1365-1335) نیمی از مساحت جنگلهای شمال تغییر کاربری داده شده و از فهرست جنگل خارج گردید (از 3/6 به 1/8 میلیون هکتار) . مطابق برآوردهای جهانی، در صورت تداوم روال جاری در بهره برداری ازمنابع آب و خاک، تا سال 2025 رطوب خاک های کشور نسبت به ابتدای سال 2000 بطور متوسط 20 دصد کاهش خواهد یافت. میزان فرسایش و جابجایی خاک در آبخیزهای شمال ایران حدود 180-130 میلیون تن در سال است. از نظر جمعیت های انسانی، قریب به 15 درصداز جمعیت روستایی کشور در 3/5 درصد از سهم شمال از مساحت کل کشور استقرار یافته اند. به عبارت دیگر، این ناحیه چهار برابر ظرفیتی که دارد جمعیت را درخود جای داده است. همچنین 10/5 ردصد جمعیت کشور در آن محدوده زندگی میکنند. فشردگی حجمعیت در استان های شمالی بسیار زیاد و 2/5 برابر میانگین تراکم کشور است و در برخی مناطق (بابلسر، آمل، نول و محمودآباد) این نسبت به 5 برابر نیز می رسد. هفتاد درصد این جمعیت در نوار پایین و ماین بند آبخیزهای شمال مستقر هستند. لذاست که حداقل یک سوم مساحت جنگلهای شمال به جنلگهای مخروبه تبدیل شده اند. از آنجایی که در بسیاری از نواحی، این جنگلها در اراضی کم شیب تر واقع شده اند، اغلب درمعرض تغییر کاربری به کشتزار و باغ هستند. این جمعیت با نرخ رشد فزاینده موج بتغییر کاربری های متعدد و دستکاری در طبیعت شده زمینه وقوع رانش و جاری شدن رواناب و سیل های کوچک و بزرگ را فراهم نموده است. آمارهای سیل های اخیر رابطه مستقیم افزایش جمعیت، تخریب منابع و وقوع سیلاب را نشان می دهند. جنگل نشینان همچنین بطور سنتی به کشاروزی و دامداری اشتغال دارند. آنها بطور متوسط 2/5 برابر ظرفیت مراتع، دام را بصورت های متحرک و نیمه متحرک نگهداری می کنند که علاوه برچراندن خارج از فصل و انهدام مراتع، درزمان ییلاق و قشلاف و نیز زمان استقرار در محل، تعلیف نهالهای طبیعی جنگلی آتیه جنگل را نیز با خطر فقدان تجدید حیات طبیعی روبرو می سازند. شایان ذکر است با این مقدار تلفات نهال می توان در هر سال نیم میلیون هکتار جنگل را نهالکاری نمود. در نظام بهره برداری طرحهای جنگلداری نیز می زا برداشت، مازاد بر ظرفیت جنگل بوده است. کمبود اراضی برای دفن زباله های شهری، آل.ودگی آب های سطحی و زیر زمینی، حذف عناصر گیاهی و جانوری و پرندگان ازچرخه های طبیعی، نمود آفات و بیماری هایگیاهی جدثید از جمله پیامدهای استقرار تعداد بیش از ظرفیت نابسامان جمعیت، نیز بهره برداری بی رویه و غلط از پهنه یکهزار کیلومتری خزر است. یکی از راهکارهای اصلاح و کنترل اموریکه پاره ای از آنها بطور خلاصه موررد ااره قرار گرفتند و نیز پیشگیری از بحرانهای اجتماعی و طبیعی آتی، تاسیس پایگاهی برای توسعه تحقیقات و پژوهشهای مرتبط با جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی در شمال کشور است. تا ضمن پیش بینی مکان و زمان وقوع بحران های طبیعی و اجتماعی مرتبط با تخریب منابع، خدمات امدادی را بطریق مطلوب تر ارائه و با ثبت و ضبط مستمر دادهها در پایگاه اطلاعاتی ، امکان تحلیل موقعیتها فراهم آید و مدیریت پایدار اعمال گردد.